Balenciaga: de vergeten couturier

In 1968 sloot oprichter en naamgever Cristóbal Balenciaga moe en gedesillusioneerd zijn modehuis. Wie had ooit gedacht dat Balenciaga in 2018 zou uitgroeien tot een van de best verkopende modemerken ter wereld? De erfenis van deze ‘couturier des couturiers’ is gigantisch, maar anders dan tijdgenoten Dior en Chanel is hij als persoon nog altijd weinig bekend.

(english version below)
 

Balenciaga’s moeder stond aan de wieg van zijn succes. Zij werkte als kleermaakster voor de markiezin van Casa Torres in Getaria, Baskenland. Als kleine jongen speelde Cristóbal tussen de ruisende rokken van welgestelde dames. Zo kreeg hij hun glamoreuze smaak met de paplepel ingegoten. Toen hij nog geen 12 jaar oud was, vroeg Balenciaga de markiezin of hij een jurk voor haar mocht maken. Onder de indruk van wat hij had geproduceerd, stuurde ze hem naar San Sebastian. Daar ging hij in de leer als kleermaker.

In 1917 opende Balenciaga zijn eerste haute couturewinkel. Hij was 22 jaar oud. Al snel volgden couturehuizen in Madrid en Barcelona. Onder de indruk van Franse couturiers, bezocht hij de shows van onder andere Coco Chanel en Madeleine Vionnet. Hij kocht modellen die hij liet aanpassen aan de smaak van zijn clientèle – in die tijd nog heel gewoon.

Parijs

In 1937 opende hij zijn eigen modehuis in Parijs. Het modehuis in San Sebastian doopte hij om tot Eisa, naar zijn moeder. Zijn eerste show was meteen een daverend succes. Zijn creaties vielen op door hun eenvoud en snit, bijzondere stoffen, gewaagde kleurencombinaties en Spaanse invloeden. Een voorbeeld hiervan is dit strakke gele mantelpak van stevige stof waarvan de gele kleur naar matadorkostuums verwijst.

Technisch meester

Balenciaga stond bekend om zijn technisch vernuft en zijn haast architectonische vormgeving. Daarmee zou hij blijven experimenteren tot aan het einde van zijn carrière. Een van zijn beroemdste silhouetten is de ‘tonneau’ (ton) uit 1947, een coconvorm waarin de taille van de draagster volledig verdween. Een bekend ontwerp dat hieruit voortvloeide is de ‘sack-dress’, die in 1957 tot grote consternatie leidde. Het ging volledig in tegen het vrouwelijke silhouet uit die tijd, vertegenwoordigd door de ‘new look’ van Christian Dior.

Balenciaga's Sack-Dress, credits Cristóbal Balenciaga Museum

Cultcouturier

Balenciaga ontwikkelde zich tot een ‘cultcouturier’ en werd alom gerespecteerd. Dior noemde hem “de meester van ons allen” en Chanel bestempelde hem als de enige echte couturier. Maar anders dan zijn bekendere tijdgenoten was Balenciaga mediaschuw. Bovendien vond hij dat de pers kopieergedrag in de hand werkte. In 1957 maakten hij en collega Hubert de Givenchy een statement door media bij hun shows te weigeren. Niet dat dit afbreuk deed aan hun roem; ze kwamen vier weken later alsnog opdraven, een dag voordat de collectie in de winkel verscheen.

Balenciaga's Sack-Dress, credits Cristóbal Balenciaga Museum

Opvolging

In 1968 besloot Balenciaga dat hij niet langer in staat was de ontwikkelingen in de modewereld bij te benen. Hij stopte met ontwerpen en overleed in 1972. In 1986 kocht een investeerder de rechten op Balenciaga. De eerste ontwerper van het opgepoetste modehuis was Michel Goma (1987-1992), opgevolgd door de Nederlander Josephus Thimister (1992-1997). In 1997 trad Nicholas Ghesquière aan, die 15 jaar lang aan het roer stond. Het modehuis behoort inmiddels toe aan luxeconglomeraat Kering. Onder hen werkte eerst Alexander Wang (2012-2015). In 2015 werd de huidige creatief directeur aangesteld: de Georgische ontwerper Demna Gvasalia, mede oprichter van het Franse label Vetements.

Lan­ge da­mes­jas geïnspireerd door de New Look, 1948, collectie Centraal Museum Utrecht.

Balenciaga onder Gvasalia

De stijl van het modehuis is vandaag de dag behoorlijk losgezongen van zijn oorspronkelijke oprichter en naamgever. Met zijn voorliefde voor street style heeft Demna Gvasalia het modehuis met iconoclastisch geweld opgeschud. In plaats van in zijn voetsporen te treden, heeft Gvasalia zich eerder tegen de elegante erfenis van Balenciaga afgezet. Dit heeft geresulteerd in een kruising tussen haute couture and streetwear, met onnavolgbaar succes. Zo heeft hij de klassieke Balenciaga ‘cocon’ opgeblazen tot grote opblaasbare donsjacks en de heftig becommentarieerde Triple S sneaker (ook wel bekend als ‘ugly dad sneaker’) geïntroduceerd.

Louise Dahl-Wolfe Suzy Parker bij de Seine, 1953, credits Cristóbal Balenciaga Museum

Eerbetoon: het Balenciaga Museum

Zijn we de ‘couturier des couturiers’ dan helemaal vergeten? Nee, Cristóbal Balenciaga lijkt populairder dan ooit. Recentelijk zijn een aantal indrukwekkende tentoonstellingen aan hem gewijd, waaronder in het Londense Victoria and Albert Museum en het Palais Galliera in Parijs. Daarnaast heeft collega en bewonderaar Hubert de Givenchy in 2011 een museum gesticht in Balenciaga’s geboorteplaats Getaria. Het schitterende Balenciaga Museum waakt zorgvuldig over zijn nalatenschap en is gewijd aan Balenciaga’s eigen ontwerpen en de connectie met zijn geboorteland Spanje. Een welkom eerbetoon aan deze formidabele meester, die aan de wieg stond van onze hedendaagse mode.

Momenteel zijn er twee tentoonstellingen te zien: Cristóbal Balenciaga. Fashion and Heritage – Conversations (23 maart 2018 t/m 27 januari 2019), gecureerd door Judith Clark, en Distinción. A Century of Fashion Photography (9 oktober 2018 t/m 27 januari 2019), gecureerd door Juan Naranjo.

English

Balenciaga: the forgotten couturier

Tired and disillusioned, founder Cristóbal Balenciaga closed his fashion house in 1968. Who would have ever thought that Balenciaga would grow into one of the world’s bestselling fashion brands in 2018? The legacy of this 'couturier des couturiers' is enormous, but other than his contemporaries Dior and Chanel, he is less well known as a person.

Balenciaga's mother stood at the cradle of his success. She worked as a dressmaker for the Marquise of Casa Torres in Getaria, Basque Country. As a young boy, Cristóbal played between the rustling skirts of well-to-do ladies. That way he developed his glamorous taste before he could even walk. When he was only 12 years old, Balenciaga asked the Marquise if he could make a dress for her. Impressed by what he had produced, she sent him to San Sebastian to start an apprenticeship as a tailor.

Balenciaga opened his first haute couture store in 1917. He was 22 years old. Soon, couture houses in Madrid and Barcelona followed. Impressed by the French couturiers, he visited the shows of, among others, Coco Chanel and Madeleine Vionnet. He bought models that he adapted to the taste of his clientèle - a normal practice at the time.

Paris

In 1937 he opened his own fashion house in Paris. He renamed his fashion house in San Sebastian Eisa, after his mother. His first show was an immediate success. His creations were remarkable for their simplicity and cut, special fabrics, daring colour combinations and Spanish influences. An example of this is this tight yellow suit of solid fabric of which the yellow colour refers to matador costumes.

Technical master

Balenciaga was known for being a technical genius and his almost architectural designs, with which he would continue to experiment until the end of his career. One of his most famous silhouettes is the 'tonneau' from 1947, a cocoon shape in which the waist of the wearer completely disappeared. A well-known design that resulted from this was the 'sack- dress', which led to great consternation in 1957. It went completely against the female silhouette from that time, the hourglass figure, which was represented by Christian Dior’s 'new look'.

Cultcouturier

Balenciaga developed into a 'cult couturier' and was widely respected. Dior called him "the master of us all" and Chanel labelled him to be the only true couturier. But unlike his better-known contemporaries, Balenciaga was media shy. Moreover, he accused the media of paving the way for plagiarism. In 1957, he and colleague Hubert de Givenchy made a statement by refusing media at their shows. Not that this detracted from their fame; the media appeared for a preview four weeks later, one day before the collection appeared in the store.

Succession

In 1968, Balenciaga decided that he was no longer able to keep up with developments in the fashion world. He stopped designing and died in 1972. In 1986 an investor bought the rights to Balenciaga. The first designer of the polished fashion house was Michel Goma (1987-1992), succeeded by the Dutchman Josephus Thimister(1992-1997). In 1997, Nicholas Ghesquière took office. He was at the helm for 15 years. The fashion house now belongs to luxury conglomerate Kering. Alexander Wang was the first creative director under Kering (2012-2015). In 2015, the current creative director was appointed: the Georgian designer Demna Gvasalia, co-founder of the French label Vetements.

Balenciaga under Gvasalia

The style of the fashion house is now pretty segregated from its original founder and name giver. With his penchant for street style, Demna Gvasalia has shaken up the fashion house with iconoclastic violence. Instead of following in his footsteps, Gvasalia has rather opposed the elegant legacy of Balenciaga. This has resulted in a cross between haute couture and street wear, with inimitable success. He has blown up the classic Balenciaga ' cocoon' into big inflatable down jackets and introduced the heavily criticized Triple S sneaker (also known as 'ugly dad sneaker').

Tribute: the Balenciaga Museum

Have we completely forgotten the 'couturier des couturiers'? No, Cristóbal Balenciaga seems more popular than ever. Recently, a number of impressive exhibitions have been dedicated to him, including in London's Victoria and Albert Museum and the Palais Galliera in Paris. In addition, colleague and admirer Hubert de Givenchy founded a museum in 2011 in Balenciaga's birthplace Getaria. The brilliant Balenciaga Museum carefully watches over his legacy and is dedicated to Balenciaga's own designs and the connection with his native Spain. A welcome tribute to this formidable master, who stood at the cradle of our contemporary fashion.

Currently there are two exhibitions: Cristóbal Balenciaga . Fashion and Heritage - Conversations (March 23, 2018 through January 27, 2019), curated by Judith Clark , and Distinción . A Century of Fashion Photography  (October 9^th, 2018 - January 27^th, 2019), curated by Juan Naranjo.