't is niet al goud wat er blinkt
Klimaatverandering, natuurbehoud en milieuvervuiling zijn onderwerpen die steeds meer mensen in Nederland bezighouden. Maar op veel plekken op de wereld worden de gevolgen van de uitputting van de Aarde al heel lang gevoeld. Hoelang kunnen mensen nog blijven leven op de planeet? Dat is een vraag waar veel kunstenaars mee bezig zijn.
Tenminste Houdbaar Tot, de tentoonstelling waarmee Museum Arnhem in mei 2022 na enkele jaren van renovatie haar deuren weer opende voor publiek, liet kunstwerken zien van de natuur van de zeventiende eeuw tot nu. Tussen die kunstwerken vond de bezoeker ook ruim 50 sieraden. Stuk voor stuk waren het sieraden waarbij de maker zich, al dan niet kritisch, uitspreekt over de manier waarop de mens met de Aarde en haar bewoners omgaat.
Een interessant onderwerp dat vanuit de sieradenwereld bevraagd wordt is bijvoorbeeld het gebruik van goud. Goud staat in veel landen symbool voor de zon, levenskracht en groei. En je kunt er steenrijk mee worden, ook wel goudkoorts genoemd. Met dit gegeven speelt bijvoorbeeld Ted Noten in zijn werk Muse, een grote gouden ring in de vorm van een standbeeldje. Het werk stelt de bepaling van de waarde van goud ter discussie, maar vooral ook de invloed ervan op de emoties van mensen. De prijs van de ring is afhankelijk van de actuele beurskoers in New York en verandert daardoor iedere 10 seconden. De wisselkoers van goud is via een live verbinding met Wall Street te volgen op de website van Noten. De vraag is wanneer iemand toeslaat de ring te kopen, of wat de waarde van de ring zou moeten bepalen.
Het werk van Noten legt een vergrootglas op onze relatie met goud. De vraag naar goud heeft een rampzalige invloed op mensen en natuur. Terwijl er steeds minder goud aanwezig is in de Aarde, wordt dit kostbare metaal tegen enorme milieu- en menselijke kosten gewonnen en meestal gebeurt dit in de armste delen van de wereld. Toch kennen maar weinig mensen deze donkere kant van goud of waar het precies vandaan komt. Ook voor sieradenmakers, het ontwerpveld waar vanuit traditie veel goud wordt gebruikt, is vaak onbekend waar het materiaal vandaan komt.
Gelukkig komen er steeds meer sieradenontwerpers die alleen nog maar ‘green gold’ gebruiken en zo proberen met hun werk de problematiek onder de aandacht brengen. Zo zou duurzaam gewonnen ‘groen goud’ moeten voldoen aan strenge normen op het gebied van milieubeheer, gezondheid en veiligheid, en de mensenrechten van de mijnwerkers. Ook werken veel ontwerpers met gerecycled goud. Hoewel daar misschien de exacte herkomst niet meer van te traceren valt, beperkt het wel de afname van ‘slecht’ nieuw goud.
Een mooi voorbeeld hiervoor is het werk van het ontwerpersduo Conversation Piece, bestaande uit Beatrice Brovia en Nicolas Cheng, en gevestigd in Stockholm. Zij maken voor hun serie Gold Rush bijvoorbeeld gebruik van goud afkomstig uit allerlei elektronische apparaten. In veel technologie zoals telefoons en computers zitten namelijk kleine hoeveelheden goud verwerkt. Als deze apparaten niet meer worden gebruikt, komen ze vaak op de stortplaats terecht in de vorm van e-waste. Omdat mensen steeds de allernieuwste snufjes willen, komt er steeds meer van dit elektronisch afval. Het duo gebruikte voor Gold Rush alleen grondstoffen en restmateriaal uit afgedankte spullen (ook wel materiaal afkomstig van domestic mining). Dit verwerkte ze tot nieuwe sieraden, waarvan er 3 colliers te zien waren in Arnhem. Brovia en Cheng willen met de serie ons zo wijzen op de achteloze manier waarop we spullen kopen, zonder te weten wat er werkelijk achter schuilt.
Een andere sieraadontwerper die zich ook kritisch uitspreekt over het gebruik van goud is Katharina Dettar. In de tentoonstelling was het werk 1.540 = 0,0021kg te zien: een grote berg stenen, met een klein gouden ringetje erop. De gouden ring weegt slechts 2,1 gram, de hoop kwartsiet stenen eronder zo’n 1540 kilo. Deze enorme hoeveelheid materiaal is er nodig om de ring te kunnen maken. Het fijne ijzerstof in het kwartsiet bevat gouddeeltjes, maar om dit te verkrijgen worden mensen en natuurlijke omgevingen sociaal en ecologisch onrecht aangedaan. Deze gouddeeltjes worden namelijk van de steen gescheiden met cyanide, zink of kwik. Als de mijnen zijn leeggehaald, blijft alleen vervuilde, giftige grond over. En de opbrengst wordt zelden eerlijk verdeeld. Met haar werk zet Dettar je aan het denken over de keerzijde van alledaagse objecten, zoals een gouden trouwring.
Tenminste Houdbaar Tot was van 13 mei 2022 tot en met 29 januari 2023 te zien bij Museum Arnhem.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie