Voor onstuimige voorjaarsdagen...

Officieel is het lente en leven we weer in ‘zomertijd’, maar het gezegde ‘april doet wat hij wil’ betekent dat we waarschijnlijk nog een aantal natte & misschien ook koudere dagen in het vooruitzicht hebben. Niets is dan prettiger dan het ons behaaglijk te maken met een boek onder het genot van een kop koffie of thee. Een glas wijn of iets anders behoort natuurlijk ook tot de opties. Ter inspiratie hierbij een paar recente publicaties…

1. S.A. Bendall, Shaping Feminity, Foundation Garments, the Body and Women in Early Modern England, London 2022, ISBN 978-1-350-16410-9, paperback, € 35.99 (bol.com)

Dr. Sara Bendall is een historicus gespecialiseerd in vrouwen- en gendergeschiedenis, materiële cultuur en kleren. Zij is nu als Research Fellow verbonden aan de ACU in Melbourne (Australië). Meestal ben ik nogal huiverig wanneer iemand ver buiten Europa zich over een Engels onderwerp buigt, omdat ik in het verleden vaak teleurgesteld ben in de kwaliteit en resultaten van het onderzoek. Maar bij deze publicatie was dit voorbehoud snel vergeten aangezien Bendall als studente en als Fellow de nodige tijd in Engelse onderzoeksinstellingen heeft doorgebracht. Het boek bevat een indrukwekkende bibliografie en een handig glossarium – jammer genoeg natuurlijk weer in het Engels. In alles geeft Bendall aan op de hoogte te zijn van de recente ontwikkelingen in haar veld.

In zeven hoofdstukken wordt verteld hoe het vrouwenlichaam tussen ca. 1650 en ca. 1750 werd gezien en aangepast aan het heersende schoonheidsideaal. Bendall beschrijft het veranderende silhouet; het verschil tussen het adellijke vrouwenlichaam en dat van de gewone vrouw; de productie van korsetten, rijglijven en hoepelrokken; de rol van de erotiek; het gebruik van het steunende ondergoed in het dagelijks leven; de bijbehorende etiquette en sluit af met een interessante conclusie over misverstanden omtrent de rol van het vormgevende ondergoed. Het is vlot geschreven en de historische context is doorspekt met bewaard gebleven voorbeelden. Het interessantst vond ik het gebruik van experimentele geschiedenis, waarbij replica’s van de bewaard voorbeelden werden ‘getest’ op bewegingsvrijheid en pasvorm. Uiteraard wordt hierbij aangetekend dat het 21^e-eeuwse lichaam geen vergelijking is met het toenmalige. En natuurlijk weet ik dat ook reenactors zich hier mee bezighouden, maar hun bevindingen worden jammer genoeg zelden gepubliceerd.

In haar conclusie geeft Bendall aan dat vooral mannen in de 16^e- en 17^e eeuw verbaasd waren waarom vrouwen gebruikmaakten van korsetten en hoepelrokken. Volgens haar werden vrouwen niet door mannen gedwongen om zich hierin te kleden, maar was het schoonheidsideaal en het heersende beeld van vrouwelijkheid hier debet aan. Dit sluit helemaal aan bij het nawoord dat de Franse socioloog Georges Vigarello in 2004 schreef bij zijn boek Le corps redressé uit 1979. Vigarello gaf aan zich te veel door het feminisme te hebben laten leiden en wist inmiddels door recent onderzoek dat ook vrouwen in de 19^e eeuw het korset niet als een patriarchaal dwangbuis ervoeren. Het verleden is nooit zwart-wit en nuancering maakt onze kennis alleen maar completer.

Voor diegenen die Bridgerton missen:

2. K. Thomas, In Pursuit of Civility, Manners and Civilization in Early Modern England, London 2020, ISBN 978-03-300-25152-4, paperback, £ 11.63 (amazon.co.uk)

Sir Keith Thomas was als professor geschiedenis verbonden aan de universiteit van Oxford, maar met emeritaat. In zijn meest recente publicatie onderzoekt hij de oorsprong van de etiquette (gedragsregels) en de goedgemanierdheid in het Verenigd Koninkrijk. Wie Bridgerton heeft gezien kan zich vast herinneren dat een vrouw niet onbegeleid het huis mag verlaten of dat de mannen pas gaan zitten wanneer de aanwezige vrouw zit. Deze regels grijpen vaak terug op hele oude omgangsvormen, die na de uitvinding van de boekdrukkunst op papier werden gezet en een ruimere verspreiding kenden. In Groot-Brittannië leven allerlei tradities – zoals recent bij het overlijden van Elizabeth II - voort die bij ons allang zijn verdwenen. Wie hier meer over wil weten, kan ik dit boek aanraden.

3. H. Grant, The Good Sharps, The Eighteenth-century Family that changed Britain, London 2021, ISBN 978-1-784-70722-4, paperback, £ 9.95 (amazon.co.uk)

De familie Sharp, die het onderwerp is van een biografie door Hester Grant, is te vergelijken met de Bridgertons vanwege hun hechte familieband en hun ontmoetingen met koning George III en zijn echtgenote, koningin Charlotte. Maar hun belang ontstijgt de fictieve Bridgertons, want de Sharps staan niet alleen te boek vanwege hun muzikaliteit, technische ontdekkingen, vooruitstrevende sociale ideeën, maar vooral ook vanwege hun betrokkenheid bij de afschaffing van de slavernij. Auteur Hester Grant studeerde moderne geschiedenis in Oxford en werd daarna advocaat. Ze verliet de advocatuur en dit is haar eerste boek. Ik heb het met veel plezier gelezen.

C. Willems, Syberich Willems & Aylcke Huninga, een verhaal over het dagelijkse leven van breiers in Groningen, Groningen 2022, ISBN 9789403672397, brochure, € 19.95 (bol.com)

Op zoek naar iets anders kwam ik bij toeval op amazon.co.uk een Engelse publicatie tegen met een Nederlands onderwerp en een Nederlandse schrijfster. Nieuwsgierig bestelde ik de Nederlandse versie en was bepaald teleurgesteld toen ik de kartonnen enveloppe opende. In plaats van een boek, kreeg ik een brochure van 50 pagina’s op A4 formaat die ‘gevuld’ was met een onsamenhangende tekst – zónder bronvermelding! – in een veel te groot lettertype en afgewisseld met nagetekende of nageschilderde afbeeldingen van bekende schilderijen. Bij de niet nagetekende afbeeldingen ontbreken de namen van de instellingen. Het spijt me voor de schrijfster, maar als ik haar was zou ik contact opnemen met een redacteur die verstand heeft van zaken. En hopelijk kan de schrijfster in de Groningse archieven meer gegevens vinden zodat het verhaal nog enigszins body krijgt. Zoals het nu is, dekt de titel van de brochure de lading absoluut niet. Een duidelijk geval van ‘schoenmaker blijf bij je leest’.