Manteau de Cour

Manteau de Cour, 1809-1810

De lavendelkleurige Manteau de Cour van moiré-zijde in de kostuum- verzameling van het Centraal Museum Utrecht is tot nu toe het enige voorbeeld van een in Nederland bewaard gebleven hofsleep uit deze periode. De 305 centimeter lange sleep heeft een ingeweven strooimotiefje en een rand van bladranken en gestileerde bloemmotieven. Door middel van een haak onder de rozet middenachter kan de sleep aan een japon bevestigd worden.

In 1975 is het bijzondere kledingstuk (zonder japon) aan het Centraal Museum Utrecht geschonken door Baronesse W.E. Taets van Amerongen- Rutgers van Rozenburg. Bij de overdracht vermeldde de schenkster dat de sleep afkomstig was van de ‘betovergrootmoeder Elisabeth Both Hendriksen-Winter (1786- 1809)’, respectievelijk ‘van het hof van Lodewijk (?) Napoleon’. Het is echter de vraag of er in deze periode wel losse hofslepen werden gedragen. Etiquetteboeken uit deze tijd geven geen bevredigend antwoord: een losse sleep wordt in Etiquette du Palais Royal de Hollande uit 1808 niet expliciet genoemd. De met ivoorkleurig chenille en parelkleurige kralen geborduurde rand is opmerkelijk breed; deze meet 26 cm op het breedste punt. Dit kan wijzen op een vorstelijke herkomst van de sleep. In Cérémonial de l’Empire Français uit 1805 is namelijk te lezen dat alle dames, die aan het hof worden toegelaten, een kledingstuk dragen met dezelfde vorm als dat van de Keizerin en dat, indien de dames voor een geborduurde rand kiezen, deze niet breder mag zijn dan een decimeter.

Hoe geloofwaardig is het dat dit kledingstuk aan het hof van Lodewijk Napoleon (1778-1846) gedragen is? In 1806 werd Lodewijk Napoleon koning van Holland. Vier jaar eerder trouwde hij met Hortense de Beauharnais (1783-1837), de eerste koningin van Holland. Hortense bracht in het begin van 1807 een kort bezoek aan Utrecht. In 1810 verbleef ze wederom in Utrecht. Ze woonde in de voor haar ingerichte vertrekken in het paleis dat Lodewijk inmiddels had gecreëerd aan de Drift/Wittevrouwenstraat. Op 15 en 18 april waren er audiënties in Utrecht, maar wat ze bij deze gelegenheden heeft gedragen is niet meer te achterhalen. In 1810 trad Lodewijk af van de Nederlandse troon. Het huwelijk was niet erg gelukkig: Lodewijk ging in Duitsland wonen terwijl Hortense met haar kinderen terug ging naar Frankrijk. Als deze sleep van haar was, is hij mogelijk achtergebleven bij haar onverhoedse vertrek op 23 april van dat jaar.

Bekijk dit object in de collectie van het Centraal Museum Utrecht.