Barnaart vs. Schoock: Masterly daagt Dutch designers uit

De borden van de winkel worden alvast buitengezet als ik de straat inloop. Het is pas over een uur openingstijd, maar zo hebben we meer ruimte in het oude pand in het Hofkwartier van Den Haag. Vol enthousiasme vertelt Michael Barnaart over zijn meest recente werk: tricot jurken en sjaals geïnspireerd door een bloemstilleven uit de Gouden Eeuw. Een schilderij dat door bestudering op afstand een Mona Lisa-effect oplevert; het lijkt heel groot, maar is in werkelijkheid veel kleiner!

Voor het festival Masterly hebben, naast Barnaart, nog 59 andere hedendaagse Dutch Designers zich laten inspireren door 25 oude meesterwerken. Masterly is in het leven geroepen om vakmanschap te vieren en het idee van tweestrijd tussen ‘elitaire’ kunst en ‘gewone’ ambacht weg te nemen. Met het 17^de eeuwse bloemstilleven van Hendrick Schoock als muze, laat het werk van Michael Barnaart zien dat ambacht en kunst niet zo ver van elkaar afstaan.

In 25 historische ruimtes op de Lange Vijverberg in Den Haag, worden de oude meesters getoond naast de hedendaagse Nederlandse ontwerpers. Een zij-aan-zijpresentatie van oud en nieuw laat zien dat de oude schilderijen vakmanschap vereisen en dat de hedendaagse ontwerpers ware kunstenaars zijn in hoe hun ontwerpen tot stand komen. De schilderijen zijn afkomstig uit collecties van Dr. Abraham Bredius, Hoogsteder & Hoogsteder en kunstenaar Cornelis Kruseman. De Dutch Designers zijn uitgekozen door curator Nicole Uniquole.

Bloemen in een vaas, paneel, 21,5 x 15,5 cm, gesigneerd, H. Schoock. Fe, ca. 1660-70, particuliere collectie, via Hoogsteder Museum Stichting

Bloemstilleven uit de Gouden Eeuw

Het bloemstilleven van Utrechtse schilder Hendrick Schoock (1630-1707) is inmiddels onderdeel van een particuliere collectie, maar speciaal voor Masterly is het schilderij nog een keer in het openbaar te zien. Het laat een stilleven zien met bloemen uit verschillende seizoenen. Hoewel de bloemen asymmetrisch zijn opgesteld, is er ritme in het schilderij gebracht door middel van kleur en vorm. De bloemen vormen een soort piramide met de witte roos als middelpunt. Alle elementen in het schilderij zijn minutieus uitgewerkt. Wat bijzonder is, is dat het naast de meest extravagante bloemen, ook bescheiden planten bevat zoals graan en wilde bloemen.

In de 17^de eeuw alleen beschikbaar voor de zeer welgestelden, zijn de bloemen nageschilderd van wetenschappelijke botanische prenten. Bij Schoock en zijn tijdgenoten gaat het, anders dan bij zijn voorgangers, vooral om het decoratieve karakter en niet om de symboliek.[1] Schoock vroeg zich af ‘hoe kan ik de natuur nóg mooier maken?’.

Ontwerp ‘Basiel’ door Michael Barnaart geïnspireerd door het schilderij van Hendrick Schoock, 2018, foto: Julie Vielvoije

Michael Barnaart

Ik sprak Michael Barnaart, voluit Michael Barnaart van Bergen, in zijn schilderachtige winkel in Den Haag over zijn werk en Masterly. Het prachtige pand in de Papestraat hangt vol met gebreide en geweven kledingstukken met minimalistische afbeeldingen en dessins.

De ontwerper maakt niet mode die vervliegt en ‘ieder seizoen anders moet zijn’, maar hij maakt mode die gezien kan worden als kunst. Ontwerpen van 10 jaar geleden zijn nog steeds te koop, waardoor hij tegen de draad van de gangbare modecyclus ingaat. Hij dwingt de toeschouwer te beseffen dat kleding die kwalitatief is en mooi wordt gevonden, niet telkens vernieuwd hoeft te worden. Zijn ontwerpen koop je omdat je ze waardeert en koestert, en je kunt ze ook nog eens aandoen. De verschillende seizoenen in het schilderij van Schoock, reflecteren Barnaarts werkwijze: iets dat fraai is, hoeft niet seizoensgebonden te zijn.

Ontwerp ‘Calla’ door Michael Barnaart geïnspireerd door het schilderij van Hendrick Schoock, 2018, foto: Julie Vielvoije

Hendrick Schoock als inspiratie

Ongeveer een jaar geleden werd Barnaart gevraagd mee te doen aan Masterly. Hij viel meteen voor het schilderij van Schoock vanwege de sterke visuele compositie. Het schilderij is een leuke inspiratiebron, omdat het in contrast staat met zijn eigen werk, wat vooral grafisch en abstract is. ‘Door tricot beperk je je ook in de mogelijkheden. Dan hou je soms dingen ook simpel, of in ieder geval ik doe dat zo. Dus ik vond het wel een uitdaging om iets met bloemen te vertalen in mijn handschrift.’

Barnaart legt uit dat de compositie in zulke schilderijen totaal geregiseerd is. Omdat de bloemen in andere periodes bloeien, gebruiken de schilders botanische tekeningen ter inspiratie. ‘Dus ik dacht, hoe leuk is het dan om die bloemen weer terug te isoleren? Al die bloemen weer even apart te nemen en een beetje te husselen.’

De uiteindelijke ontwerpen zijn van gebreid goed, maar in eerste instantie, zo vertelt Barnaart, was het plan om iets te doen met geweven stof. Hij laat een van zijn proefontwerpen zien; een stevige geweven stof met kleurrijke geabstraheerde bloemen. De bloemen hebben veel meer kleur en zijn een stuk kleiner dan in het uiteindelijke design. Hoewel de ontwerper onder de indruk was van de kwaliteit van het proefontwerp, is het toch niet hierbij gebleven. Enerzijds omdat hij het dessin te druk vond, anderzijds omdat de productiekosten erg opliepen (waardoor de toegankelijkheid van een ontwerp beperkt wordt).

Geïnspireerd door het bloemstilleven van Schoock, heeft Barnaart een stofontwerp gemaakt en getransformeerd tot twee tricot jurken en sjaals. Het is een abstracte vertaling van de bloemen op het schilderij, de een in zwart met koningsblauw, de ander in rood met knalroze. De halslijn is de zelfkant van het breisel, waardoor er geen zoom nodig is en de stof mooi plat op de huid valt.

‘Dripping-tuniek’, Michael Barnaart, 2011, collectie Centraal Museum Utrecht, inv.nr. 1042565

Mode ♥ Kunst

Het is niet de eerste keer dat de ontwerper zich laat inpireren door kunst. Voor de tentoonstelling Mode ‘hartje’ Kunst, een affaire (2011) in het Gemeentemuseum in Den Haag, maakte Barnaart ook al een een aantal gebreide ontwerpen geïnspireerd door kunstwerken. Het zestal jurken is gemaakt in de stijl van bv. surrealisme, pop-art en abstracte kunst. Inmiddels zijn verschillende van deze ontwerpen net als kunst, terechtgekomen in Modemuze-musea, waaronder het Centraal Museum in Utrecht en natuurlijk het Gemeentemuseum. Én variaties op sommige van de kunstige jurken zijn na al die jaren nog steeds te koop.

Wat conservator van het Gemeentemuseum Madelief Hohé wilde laten zien in de tentoonstelling Mode ♥ Kunst, een affaire, is dat mode vaak gezien wordt als iets lichtzinnigs, terwijl kunst als iets verhevens wordt gezien. De relatie die mode aangaat met kunst, wordt, evenals een affaire, stilgehouden.[2]

Net als de tentoonstelling toen, wil Masterly de tweestrijd tussen zogenaamde hoge kunst en het gewone van design doorbreken. Door kunst zo letterlijk de mode te laten beïnvloeden, wordt aangetoond dat het oude meesterwerk van Schoock dichterbij de mens staat dan in eerste instantie gedacht, en dat de kleding van een ambachtsman als Barnaart meer is dan enkel een modegril.

Lezend vanaf je desktop of telefoon geeft deze blog een beeld van hoe het werk eruitziet, maar zoals bij de Mona Lisa, moet je het in het echt hebben bewonderd om een compleet oordeel te vellen. Masterly vindt plaats van 20 t/m 23 september 2018 langs de Hofvijver in Den Haag (adres: Lange Vijverberg 14, 15 en 16). De boetiek van Michael Barnaart vind je op loopafstand in de Papestraat nr. 1b.

Fotograaf 'Basiel' en 'Calla' : Julie Vielvoije.