De comfortabele hakken van Ferragamo

Het Gemeentemuseum Den Haag is in het bezit van twee prachtige gehakte sandaaltjes van Salvatore Ferragamo. De Italiaanse schoenmaker (1898-1960) werd wereldberoemd met zijn damesschoenontwerpen. Ferragamo's passie voor het schoenmaken ging verder dan het mooie uiterlijk van een hooggehakt exemplaar: naast schoonheid was comfort even belangrijk. Het motto wie mooi wil zijn moet pijn lijden ging voor Salvatore niet op.

Shoemaker to the stars

Salvatore Ferragamo begint zijn schoenmakerscarrière op elfjarige leeftijd als leerling in een Napolitaanse schoenmakerij. Wanneer hij zestien jaar is reist hij twee broers achterna die in Boston, Amerika, als schoenmaker werken. Hoewel Salvatore gefascineerd is door de moderne Amerikaanse schoenfabrieken, ziet hij ook in dat de mechanische processen een beperking vormen voor de kwaliteit van de schoenen. In 1919 verhuist Salvatore daarom naar Californië om in Santa Barbara een eigen schoenmakerij en -winkel te beginnen, waar hij toegewijd blijft aan de Italiaanse handgemaakte stijl. Santa Barbara was in de twintiger jaren het middelpunt van de Amerikaanse filmindustrie. Ferragamo kon via connecties bij filmstudio’s  filmsterren als Mae West tot zijn klantenkring rekenen. Lokale media betitelen Salvatore dan ook als shoemaker to the stars. Wanneer de filmindustrie verplaatst naar Los Angeles, vertrekt Ferragamo in 1923 naar Beverly Hills om daar zijn zaak te heropenen.

Leesten. Museo Ferragamo, Florence.

Mooie schoenen, gezonde voeten

Ferragamo maakt zich de Engelse taal snel eigen, waardoor hij kan studeren aan de University of Southern California. Hier studeert hij in de avonduren anatomie, natuur- scheikunde en wiskunde. Het doel van Ferragamo was om schoenen te maken die niet alleen mooi waren, maar ook comfortabel. Door zijn studies leert hij het menselijk lichaam goed kennen en ontdekt hij dat het gehele lichaamsgewicht direct op de bogen van de voeten drukt. Salvatore ziet in dat het noodzakelijk is dat voeten op deze plek ondersteund dienen te worden. Dit inzicht leidt tot de belangrijkste uitvinding uit zijn carrière: een lichtgewicht en sterk metalen cambreur. Ofwel een plaatje in het midden van de schoenzool, die versterking biedt op de plaats waar dus de meeste druk op de voeten wordt uitgeoefend. Voorheen gebruikten schoenmakers hiervoor een zwaar stuk leer.

Om het draagcomfort te verbeteren deed Ferragamo ook uitgebreid onderzoek naar de pasvorm van schoenen. De schoenmaker ontwikkelde een eigen maatsysteem, waarbij er zowel naar de breedte van de voet als naar het volume van de voet werd gekeken.

Voeten zijn nauw verbonden met persoonlijkheid, dit was de stellige overtuiging van Salvatore Ferragamo. Hij vond dat een schoenmaker de verantwoordelijkheid had om te zorgen voor zowel de gezondheid van een voet, alsmede de schoonheid van een schoen. Volgens Ferragamo kon het juiste schoeisel voetproblemen als likdoorns en eeltknobbels verhelpen. Schoenen moesten voeten verzorgen en goed geschoeide voeten zouden volgens Ferragamo niet verouderen.

Sandalen (ca. 1960 en ca. 1950), collectie Gemeentemuseum Den Haag.

Hoogte- en dieptepunten in Italië  

Het gebrek aan vakmanschap in de Amerikaanse schoenindustrie zorgt voor frustratie bij Ferragamo; hij besluit in 1927 terug te keren naar Italië en vestigt zich in Florence. Salvatore stemt het Amerikaanse productieproces af op de werkwijze van zijn Italiaanse werknemers, die juist strikt gespecialiseerd zijn in het handmatig maken van schoenen. Ferragamo exporteert zijn ontwerpen vanuit Italië in een constante stroom naar de Verenigde Staten.

De crisis van 1929 zorgt er echter voor dat de handel met de Verenigde Staten stilvalt, met het gevolg dat Ferragamo zelfs de deuren van zijn bedrijf moet sluiten. Salvatore richt zich in de jaren daarna op de binnenlandse markt en zijn bedrijf begint weer op te bloeien. De technische innovaties van zijn hand hebben ook een positieve invloed op de zaken. In deze periode zien onder andere de kurken sleehak en de platformzool het levenslicht. In 1936 opent het Ferragamo bedrijf zijn hoofdkantoor, werkplaats en winkel in het Palazzo Spini Feroni, hartje Florence.

Gedurende de rest van zijn carrière blijft Salvatore schoenen exporteren naar de Verenigde Staten. Filmsterren weten de schoenmaker ook nog steeds te vinden. Voor Audrey Hepburn ontwerpt Ferragamo diverse modellen, van ballerina tot pump. Voor Marilyn Monroe maakt Salvatore haar signature elf centimeter hoge hakken (stiletto’s met metalen versteviging) die haar wiegende loopje benadrukken. Salvatore Ferragamo heeft bijna uitsluitend damesschoenen gemaakt. Dit kwam voornamelijk door de enorme vraag uit Amerika; hij had gewoonweg geen tijd om herenschoenen te ontwerpen.

Pump van suède en krokodillenleer (1957), gemaakt voor Marilyn Monroe in de film Some like it hot. Museo Ferragamo, Florence.

Ferragamo’s erfgoed

Salvatore Ferragamo overlijdt in 1960. Zijn vrouw Wanda en dochter Fiamma zetten het bedrijf vanaf dat moment voort. Het merk Ferragamo omvat tegenwoordig dames- en herenschoenen, tassen en lederen accessoires. In het Palazzo Spini Feroni huist nog steeds het hoofdkantoor en sinds 1995 is hier ook het Museo Ferragamo te vinden, voor schoenliefhebbers een absolute aanrader. Voor degenen die naast kijken ook willen kopen; in het Palazzo bevindt zich ook nog steeds een winkel...

Literatuur

Bruloot, G., Judah, H. en Espinosa, D. Footprint, the tracks of shoes in fashion, Lannoo Publishers, 2015.

Official Website Museo Ferragamo. https://ferragamo.com/museo. Geraadpleegd op 20 januari 2016.