Het wassen van 17e-eeuws kindergoed

Onlangs werd besloten om een kwetsbaar 17^e eeuws baby hemdje uit de collectie van het Rijksmuseum te wassen. Hoe zorg je voor voldoende ondersteuning in een bad? Hoe droog je iets gelijkmatig, in de juiste vorm en zonder ongewenste vouwen? Hoe speld je kant uit als je het object niet vlak op tafel kan leggen? Allemaal interessante vragen die naar voren kwamen bij de conservatie behandeling waar ik u graag meer over wil vertellen.

Don't try this at home

Het zelf thuis wassen van historische kledingstukken is af te raden. Textiel is erg kwetsbaar en de beslissing om een kledingstuk te wassen kan alleen gemaakt worden op basis van onderzoek en zorgvuldige afwegingen. Zoals bijvoorbeeld het identificeren van het materiaal en het beoordelen van de staat van het object. Op de restauratie afdeling van het museum wordt alleen gewassen met een speciaal wasmiddel en onder streng gecontroleerde omstandigheden. Het beste kan daarom een textielrestaurator geraadpleegd worden voor het reinigen van textiel in eigen bezit. 

Hemdje voor behandeling, 17e eeuw, Rijksmuseum Amsterdam, foto J. Lamberts

Het wassen van een 17e -eeuws babyhemdje : een flinke uitdaging.

Hierboven ziet u een 17^e-eeuws linnen babyhemdje met kant uit de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam (invnr. BK-1974-37). Het wassen van dit type object kan voor een flinke uitdaging zorgen. Dit hemdje was vergeeld, smoezelig en had een aantal scherpe vouwen door de manier waarop het in het verleden opgeborgen is geweest. De scherpe vouwen op de schouders en langs de zijkanten zouden op den duur problemen kunnen veroorzaken, doordat hier breuken in het linnen kunnen ontstaan. Het hemdje heeft namelijk geen zijnaden.

Aangezien het hemdje in goede staat verkeerde, werd besloten om het te wassen om zo de vouwen, het vuil en de vergeling te verminderen. Wanneer we het daarna vlak en liggend zouden drogen, zouden er opnieuw vouwen in het weefsel ontstaan. Om die te voorkomen leek de oplossing om het hemdje hangend en in vorm drogen.

Maar hoe doe je dat het beste? Bovendien is het hemdje afgezet met kant. Hoe zorg je ervoor dat zowel het hemdje als het kant in model blijven tijdens het drogen? 

De oplossing bleek een steun in de vorm van een rol van Melinex® (Polyethyleen vel), waar meerdere dunne lagen Ibicel® (polyethyleen schuim) overheen lagen. Deze moesten er voor zorgen dat het kant tijdens het drogen kon worden vastgezet met insectenspelden; in Melinex® kun je namelijk slecht prikken. Ondersteuning aanbrengen in een nat stuk textiel brengt veel risico’s met zich mee, omdat nat textiel veel zwakker is en gemakkelijk zou kunnen scheuren. Nat textiel is zwaarder en plakt aan elkaar waardoor het moeilijk zou kunnen zijn om een rol door de mouwen te schuiven. Daarom werd besloten het hemdje samen met steun en al te wassen.

Proefopstelling, Rijksmuseum Amsterdam, foto J. Lamberts

Hoe verloopt het 'was proces'?

Voorafgaand aan het wassen, werd eerst een proef gedaan met een dummy om te zien hoe het geheel zich in water zou gedragen. Al snel werd duidelijk dat de voorpanden erg gingen “zwemmen”. Om dat te voorkomen werden twee dunne lintjes losjes om het geheel gestrikt zodat de voorpanden netjes op hun plek bleven. 

Tijdens de behandeling, Rijksmuseum Amsterdam, foto J. Lamberts

Hierna was het tijd voor het échte werk. Het hemdje werd gewassen in een bad met gedemineraliseerd water en een neutrale textielreiniger. Het uitspoelen van het vuil (zoals stofdeeltjes en afbraakproducten van de vezels) werd gestimuleerd door met een zachte spons voorzichtige rolbewegingen te maken.

Na diverse spoelbaden werd een stok door de steun gestoken en deze werd aan een kledingrek bevestigd. Zoals op foto hieronder te zien is, zorgde deze constructie ervoor dat het hemdje vrij in de ruimte kon hangen om te drogen. Waar nodig werd het kant extra droog gemaakt door het te deppen met filtreerpapier en met insectenspelden werd het mooi recht uitgespeld. 

Hangend drogen, Rijksmuseum Amsterdam, foto J. Lamberts

Een mooi resultaat

Het hemdje is enorm opgeknapt van de behandeling. De interne spanningen in het textiel zijn verminderd en het hemdje heeft een natuurlijkere vorm gekregen zonder scherpe vouwen. Lichtjes opgevuld met zijdepapier ligt het nu te wachten tot het hopelijk binnenkort op een tentoonstelling mag stralen en door iedereen bewonderd kan worden.