De Toetanchamon-jurk in volle glorie hersteld

Als junior textielrestaurator in het Rijksmuseum deelt Marjolein Koek met Modemuze haar onderzoek naar en restauratie van de zogenaamde ‘Toetanchamon’-jurk. Hoe gaat de textielrestaurator te werk en met wat voor dilemma’s krijgt ze te maken?

Art Deco kenmerken

De ‘Toetanchamon’-jurk kan worden toegeschreven aan de Frans-Russische ontwerper Erté (Romain de Tirtoff 1892-1990) en maakt deel uit van de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam. Het is ooit, een kleine honderd jaar geleden, gedragen door Claire Jeanne Pollones (1878-1966) die deel uitmaakte van de Haagse ‘high society’. De jurk is een karakteristiek voorbeeld van de mode die destijds in die kringen werd gedragen. Modeontwerpers in de vroege Art Deco-periode werden geïnspireerd door niet-Westerse culturen, zoals het oude Egypte en de Oriënt, en maakten gebruik van luxueuze stoffen en materialen. Deze kenmerkende elementen zijn in de jurk ruimschoots aanwezig. De ‘Toetanchamon’-jurk dankt zijn naam aan de combinatie van geometrische en florale motieven in de versiering. De ontdekking en opgraving van het graf van de Egyptische farao Toetanchamon in 1922, heeft hier wellicht als inspiratie voor gediend.

Restauratie hard nodig

Voor het maken van een officiële foto voor het collectieboek van het museum moest de jurk gerestaureerd worden. De staat van de jurk was zodanig dat het moeilijk te hanteren was. Het zware weefsel en de versieringen hadden scheuren en fragiele plekken in de constructie en het weefsel doen ontstaan. Ophangen op een mannequin zou onverantwoord zijn. Daarbij wees onderzoek uit, dat de schouderbandjes in het verleden vermaakt waren. Het originele beeld van de jurk is dus verstoord geraakt.

Detail

Detail

Detail schouderbandjes 'Toetanchamon'-jurk na de restauratie

In originele staat herstellen?

Bij de keuze voor een restauratiebehandeling staat de vraag of de vermakingen in de jurk teruggedraaid moeten worden centraal. In overleg met de kostuumconservator worden verschillende elementen besproken. Zo spelen de herkomst en gebruiksgeschiedenis van de jurk een rol: wanneer en door wie is de jurk gemaakt en wie heeft hem gedragen? Daarnaast is van belang welke waarde de jurk in de vermaakte, dan wel de originele, staat vertegenwoordigt voor de collectie en het museum. Bovendien is het van belang om na te gaan in hoeverre de vermakingen nog wel terug te draaien zijn. Deze aspecten samen bepalen uiteindelijk de aard van de restauratie.

Het kenmerkende silhouet in ere hersteld

In dit geval waren de unieke waarde van de jurk binnen de collectie van het museum en de authentieke kenmerken van het ontwerp doorslaggevend voor de keuze om de vermakingen ongedaan te maken. Daarbij speelde ook de conditionele staat van de originele schouderbandjes een grote rol. Die bleken naar binnen gevouwen te zijn. Zij waren nog in goede staat en dus makkelijk te reconstrueren. Vervolgens zijn de fragiele delen in het weefsel en de constructie van de jurk gestabiliseerd. Losgeraakte onderdelen in de constructie, zoals losse naden, kralen en parels werden herbevestigd. Bovendien is er speciaal voor deze jurk een op maat gemaakte mannequin vervaardigd. Het resultaat is dat het kenmerkende silhouet van het ontwerp van de ‘Toetanchamon’-jurk weer geheel tot zijn recht komt voor de officiële foto voor het collectieboek.