More is more: het Iris Apfel effect

Recentelijk bracht modeketen H&M een nieuwe collectie uit in samenwerking met geriatrisch stijlicoon Iris Apfel. Op meerdere vlakken opmerkelijk: niet alleen zijn de samenwerkingen meestal met ontwerpers van grote labels, ook is de inspiratiebron in kwestie inmiddels 100 jaar oud.

Broche uit de collectie van Iris Apfel voor H&M. Beeld via H&M.

H&M omschrijft Apfel als ‘de koningin van de persoonlijke stijl’ – haar herkenbare excentrieke outfits inspireren modefans over de hele wereld. De bekende keten doet met deze collectie in feite iets tegenstrijdigs; een extreem individuele stijl wordt beschikbaar gemaakt voor iedereen. In de collectie, die in moordend tempo uitverkocht was, vond je onder andere jacquard stoffen, fluffy jassen en uiteraard veel vrolijke, kleurrijke statement sieraden.

Apfel werd geboren in 1921 en maakte furore als interieurontwerper en had samen met haar man een succesvol bedrijf in stoffen. Ze decoreerde maar liefst 9 presidenten lang het Witte Huis in Washington. Samen met haar echtgenoot reisde ze de hele wereld over, voor zaken en inspiratie. Ze kocht over de hele wereld kleding, en vooral ook heel veel sieraden. In 2005 organiseerde het Costume Institute van het Metropolitan Museum in New York een tentoonstelling met haar collectie modesieraden, vormgegeven op poppen zoals zij deze zelf zou dragen.

Haar stijl werd hiermee beroemd: een combinatie van haute couture met vondsten van rommelmarkten, exorbitante prints en barokke stoffen, los van iedere geldende conventie op modegebied in de diverse decennia die ze al doormaakte. De enige vaste waarde is wellicht haar kenmerkende, grote ronde bril. Zelf claimt ze in 1940 als een van de eerste vrouwen jeans te zijn gaan dragen, en haar motto is nog altijd ‘more is more’. Ze maakte op hoge leeftijd een nogal opmerkelijke rise to fame door. Ze verscheen in diverse commercials, Mattel maakte een Barbiepop van haar en op 97-jarige leeftijd werd ze als model gecontracteerd.

Iris Apfel op haar 100ste verjaardag. Beeld via Instagram.

Wat Apfel als persoon voor mensen zo aantrekkelijk maakt, is dat zij als verzamelaar geen onderscheid lijkt te maken tussen duur en goedkoop, tussen goud en plastic, en tussen sieraden gemaakt in Mexico, Parijs of in China. Als een ekster jaagt ze op wat voor haar glinstert en combineert haar vondsten tot haar eigen kunstwerk, een creatieve eigenschap en lef waar menigeen jaloers op zal zijn.

Geheel onproblematisch is iemand die een eeuw lang al exact doet en zegt wat ze denkt uiteraard niet; Apfel heeft als witte vrouw met geld met groot gemak haar goedkope vondsten in andere hoeken van de wereld kunnen inzetten voor haar bedrijf en haalde haar inspiratie als ontwerper dan ook vaak buiten de deur. Wie de documentaire ‘Iris’ uit 2014 heeft gezien zou in haar wellicht een feministisch icoon kunnen zien, een symbool voor de werkende, stijlvolle en kinderloze vrouw.

Zelf heeft ze niet zoveel op met politieke labels of hokjes, en ziet zichzelf vooral als paradijsvogel in een voor haar vaak uniform aandoende wereld. Zoals ze in de documentaire zelf zegt: als je niet knap bent moet je maar zorgen dat je stijl hebt.

Iris Apfel met de sieraden uit de H&M collectie. Beeld via H&M.

De sieraden die Apfel graag draagt zijn divers en eclectisch: vrijwel nooit van echt kostbare materialen gemaakt en vrijwel altijd in veelvoud. Zo draagt ze om haar armen hele rijen plastic en houten armbanden, en kiest ze voor grote, grove schakelkettingen. Kleur, kralen, stenen en dierenvormen, anything goes en het liefst allemaal tegelijk. De collectie van H&M omarmt deze beeldtaal volledig, maar gaat wellicht voorbij aan de kern van Apfel’s stijl. Die kracht zit hem juist in het persoonlijke verhaal van Apfel: het verzamelen, het hergebruiken en het gedurfd combineren van items.

Waar eerdere samenwerkingen van H&M de voor veel mensen onbetaalbare ontwerpen van onder andere Viktor & Rolf, Versace, Lanvin en Comme des Garçons al toegankelijk maakte, maken ze dit keer het hebben van een individuele stijl toegankelijk, waardoor iedereen die niet het lef, het vermogen of de creativiteit heeft zich toch een beetje Iris Apfel kan wanen.