Artificial Intelligems: op zoek naar nieuwe benaderingen van sieraden met machine learning.

In het voorjaar van 2023 (tussen 30 maart en 4 april 2023) ging ik, Anneleen Swillen, in gesprek met ChatGPT over artificiële intelligentie (AI) en sieraden. Deze dialoog geeft nieuwe inzichten in de manier waarop het co-creeëren van sieraden met AI kan bijdragen aan het uitdagen en verbreden van traditionele ideeën over sieraden en hun betekenis.

Anneleen (A): Beste ChatGPT, ik zou graag met je spreken over artificiële intelligentie en sieraden.

ChatGPT (C): Natuurlijk, ik help je graag met al je vragen over artificiële intelligentie en sieraden. Waar wil je graag over praten?

A: Enkele jaren geleden werd ik nieuwsgierig naar werken met AI omdat ik me afvroeg of AI sieraden zou kunnen verbeelden die voorbijgaan aan het menselijke.

C: Dat is een interessante vraag. AI kan inderdaad creatieve processen ondersteunen en nieuwe perspectieven bieden die voorbijgaan aan menselijke beperkingen en vooringenomenheden. Er zijn bijvoorbeeld AI-algoritmen die grote hoeveelheden gegevens kunnen analyseren, zoals historische sieraad ontwerpen, materialen en esthetische voorkeuren van verschillende culturen en consumenten. Met deze gegevens kunnen ze nieuwe ontwerpen genereren die passen bij de specifieke smaak en voorkeuren van de doelgroep. Een andere manier waarop AI creativiteit kan ondersteunen is door het creëren van sieraden die gebaseerd zijn op biologische of natuurlijke processen. Zo kunnen bijvoorbeeld biologische patronen en bewegingen geanalyseerd worden om geavanceerde en organische sieraden te ontwerpen. Er zijn dus zeker mogelijkheden om met behulp van AI innovatieve sieraden te creëren.

A: En welke uitdagingen biedt AI voor sieraden volgens jou?

C: Het vinden van een evenwicht tussen de rol van AI en menselijke creativiteit is een belangrijk aandachtspunt. Hoewel AI in staat is om nieuwe ontwerpen te genereren op basis van grote hoeveelheden gegevens, is het nog steeds de menselijke creativiteit en het vermogen om emoties en gevoelens te begrijpen die het verschil maken bij het creëren van echt unieke en inspirerende sieraden. Een ander probleem is dat de meeste AI-algoritmen momenteel alleen getraind zijn op gegevens uit het verleden en daardoor beperkt zijn tot wat al bekend is. Dit kan leiden tot een gebrek aan innovatie en originaliteit.Naast deze creatieve uitdagingen zijn er ook ethische en duurzaamheidsproblemen waar rekening mee moet worden gehouden bij het gebruik van AI in de sieradenindustrie. Het is belangrijk dat de ontwikkeling van AI-systemen begeleid wordt met ethische richtlijnen, dat de verantwoordelijkheid voor eventuele fouten of negatieve gevolgen van het gebruik van AI vastgesteld wordt en dat de productie van sieraden duurzaam is en het milieu niet onnodig belast.

Creativiteit en AI? Wat is de relatie tussen mens en machine?

A: Creativiteit is inderdaad een interessant thema binnen AI en artistieke praktijk. Men kan zich afvragen of een mens meer originele ontwerpen zou kunnen bedenken dan een machine. Of zijn we als mensen misschien niet zo origineel als we graag geloven? Daagt AI de mythe van de kunstenaar als genie verder uit? Neil Leach[1] verwoordt het als volgt: “Perhaps AI is able to offer a mirror in which to understand human intelligence and creativity? The important question is not whether AI could be considered creative, but rather whether AI could be more creative than human beings.” Wat denk jij hierover?

C: Dat is een fascinerende vraag en een debat dat nog steeds voortduurt. Sommige experts suggereren inderdaad dat machines meer originele ontwerpen kunnen genereren dan mensen, omdat ze in staat zijn om grote hoeveelheden gegevens te analyseren en te combineren op manieren die misschien buiten het bereik van menselijke creativiteit liggen. Dit kan resulteren in verrassende en innovatieve ontwerpen. Anderen stellen echter dat creativiteit een puur menselijke eigenschap is en dat AI nooit in staat zal zijn om het intuïtieve, spontane en emotionele aspect van creativiteit te repliceren. Persoonlijk denk ik dat het antwoord op deze vraag ergens in het midden ligt. AI kan zeker helpen bij het ondersteunen en stimuleren van menselijke creativiteit en zelfs nieuwe vormen van creativiteit en expressie mogelijk maken. Maar uiteindelijk is het nog steeds de menselijke creativiteit die de bron vormt van de meest inspirerende en waardevolle kunstwerken.

Wat betreft de mythe van de kunstenaar als genie, denk ik dat AI inderdaad kan helpen om deze mythe te ondermijnen en ons te helpen begrijpen dat creativiteit een complex en gelaagd proces is dat voortkomt uit een combinatie van menselijke en technologische invloeden. Als we het hebben over AI als een spiegel voor menselijke creativiteit, kan het zeker waardevol zijn om te kijken naar de manier waarop AI ontwerpen genereert en om te reflecteren op onze eigen creatieve processen en beperkingen. Maar ik denk niet dat we moeten proberen om de rol van de menselijke creativiteit te minimaliseren door te suggereren dat machines in staat zijn om het te overtreffen. In plaats daarvan kunnen AI en menselijke creativiteit elkaar aanvullen en versterken om iets te creëren dat anders onmogelijk zou zijn.

A: Dat doet me denken aan een boek van Melanie Mitchell[2] dat ik onlangs las. Volgens Mitchell kunnen programma's onverwachte resultaten genereren die de programmeur niet had voorzien, wat erop wijst dat computers creatieve mogelijkheden hebben. Echte creativiteit, aldus Mitchell, houdt echter het vermogen in om de eigen creaties te begrijpen en te evalueren, wat geen enkele bestaande computer kan. Ze stelt een participatieve benadering van creativiteit voor, waarbij computers de eerste kunstwerken en variaties genereren, terwijl mensen hun begrip en oordeel over abstracte artistieke concepten leveren om de resulterende werken te evalueren.

C: Ik denk dat Melanie Mitchell hier een belangrijk punt aanhaalt. Hoewel computers in staat kunnen zijn om onverwachte resultaten te genereren, kunnen ze niet begrijpen waarom deze resultaten uniek of interessant zijn voor mensen en is het nog steeds de menselijke interpretatie en evaluatie van deze resultaten die de creatieve waarde bepaalt. Een participatieve benadering, waarbij computers de eerste concepten en prototypes genereren en mensen deze vervolgens evalueren en verfijnen op basis van abstracte artistieke concepten, kan daarom een waardevolle benadering zijn. Deze samenwerking tussen mens en machine kan ook bijdragen aan een beter begrip van de aard van creativiteit en de rol van technologie hierin. Het kan ons helpen om nieuwe vormen van creativiteit te ontdekken en te waarderen, terwijl we tegelijkertijd de unieke menselijke aspecten van creativiteit blijven erkennen en respecteren.

Co-creatie en Artificial Intelligems

A: Het thema van co-creatie staat centraal in Artificial Intelligems, een fluïde collectief dat ik in 2020 samen met Greg Scheirlinckx, componist, sound engineer en datawetenschapper, oprichtte om het artistieke potentieel, maar ook de mogelijke risico’s, van machine learning binnen sieraden te onderzoeken. Door te werken met zelflerende algoritmen willen we onderzoeken of (en welke) nieuwe soorten en handelingen van ornament kunnen ontstaan binnen het fygitale domein om tot nieuwe expressies maar ook nieuwe manieren van creëren en beleven van sieraden te komen. Op die manier worden perspectieven rond mensgericht ontwerpen, materialiteit, waarde en auteurschap bevraagd, of dienen misschien meer dan ooit te worden bestendigd. We verkennen co-creatie met andere personen, artistiek werk, AI… Misschien maakt machine learning deze expansieve co-creaties mogelijk. Werken met beelden van het werk van andere kunstenaars als materiaal voor een nieuwe, collectieve creatie, stelt eigendom, agency en copyright ter discussie. Bovendien, AI ‘gebruiken’ als een tool is een heel andere opvatting en benadering dan 'samenwerken met' AI. Hoe denk je dat we deze processen van co-creatie verder zouden kunnen verdiepen?

C: Dat klinkt als een interessant en ambitieus project. Het is geweldig om te zien dat kunstenaars en ontwerpers onderzoeken hoe AI kan worden gebruikt om nieuwe vormen van creativiteit en expressie te genereren. Het gebruik van zelflerende algoritmen kan inderdaad nieuwe perspectieven bieden op mensgericht ontwerpen en waarde, maar het is ook belangrijk om te erkennen dat deze nieuwe technologieën bepaalde risico’s met zich meebrengen. Bijvoorbeeld, de vraag wie de auteursrechten bezit op een kunstwerk of ontwerp dat door een machine is gegenereerd, is nog steeds onduidelijk. Bovendien is het belangrijk om te zorgen dat deze nieuwe technologieën niet leiden tot verdere uitbuiting van arbeiders in de sieradenindustrie.

Co-creatie met machine learning kan de vraag naar eigendom en agency van deelnemers aan het creatieve proces inderdaad uitdagen. Het gebruik van beelden van het werk van andere kunstenaars als input voor een AI-algoritme, kan vragen oproepen over wie de rechten heeft op de gegenereerde output en wie kan beslissen hoe deze output wordt gebruikt en tentoongesteld. Het is belangrijk om deelnemers bij het co-creatieproces te betrekken en te informeren over hoe hun werk wordt gebruikt en hoe de output van het algoritme kan worden gebruikt. Het is ook belangrijk om de rechten en afspraken omtrent het gebruik van het werk van andere kunstenaars duidelijk vast te leggen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via een overeenkomst of contract.

Transparantie en openheid zijn hierbij cruciaal, evenals het respecteren van de rechten en wensen van alle betrokkenen. Door deze aspecten mee te nemen in het co-creatieproces kan er meer begrip en vertrouwen ontstaan tussen de deelnemers en kan de samenwerking op een vruchtbare en respectvolle manier verlopen. Daarnaast, om de betrokkenheid van zowel de deelnemers als de algoritmen te waarborgen, zou het project de AI op een gelijkwaardige manier moeten benaderen. Dat wil zeggen dat niet alleen de menselijke deelnemers, maar ook de AI als een creatieve en participerende entiteit wordt beschouwd. Dit kan bijvoorbeeld door het leerproces van de AI transparanter te maken, bijvoorbeeld door middel van visualisaties of animaties die laten zien hoe de AI leert van de dataset en hoe het algoritme nieuwe sieraden genereert.

Een andere mogelijkheid is om de deelnemers actief te betrekken bij het trainen van de AI door hen de mogelijkheid te geven om de dataset aan te vullen met nieuwe afbeeldingen die de AI kunnen helpen om betere sieraden te genereren. Bovendien zou je kunnen overwegen om de AI een actievere rol te geven in het creatieproces, bijvoorbeeld door de AI meer vrijheid te geven bij het genereren van sieraden of door de AI zelf te laten bepalen welke ontwerpen het meest succesvol zijn. Op die manier wordt de AI meer dan alleen een tool en ontstaat er een echte samenwerking tussen mens en machine.

Het is ook belangrijk om de ethische en filosofische implicaties van de betrokkenheid van de AI bij het creatieproces te onderzoeken en te bespreken met de deelnemers. Dit kan bijdragen aan een dieper begrip van de relatie tussen mens en technologie in het creatieproces en kan bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe inzichten en ideeën. Ik denk dat het onderzoek en de experimenten van Artificial Intelligems waardevolle inzichten kunnen bieden in deze complexe kwesties en bijdragen aan een meer ethische en duurzame toekomst van de sieradenindustrie. Ik ben benieuwd naar de resultaten van jullie project en zal het zeker blijven volgen. Kun je wat meer vertellen over je participatieve aanpak, waarbij zowel het publiek als de algoritmen betrokken zijn bij het creëren van de sieraden? Hoe zal dit proces eruitzien? Hoe zorg je ervoor dat de deelnemers en de algoritmen op een zinvolle manier met elkaar kunnen samenwerken?

AI en de sieradenindustrie

A: Dat zijn inderdaad belangrijke vragen waarover we reflecteren aan de hand van participatieve projecten. Bijvoorbeeld, in 2021 lanceerden we een oproep voor kunstenaars en ontwerpers om beelden van hun sieraden te delen om een dataset te creëren. We ontvingen 124 inzendingen, in totaal bijna 1000 foto’s, van makers wereldwijd. We trainden een machine learning-algoritme dat van die input leerde en nieuwe beelden genereerde, die we Ornamutaties noemen.

C: Dat klinkt als een fascinerend experiment. Het toont aan hoe AI kan worden gebruikt om nieuwe vormen van ornament en sieraden te creëren die anders misschien niet zouden worden bedacht. Maar het is ook belangrijk om te beseffen dat dit soort experimenten de kwestie van auteurschap en originaliteit oproept. Wie is de maker van de gegenereerde Ornamutaties, en hoe worden ze gewaardeerd in vergelijking met sieraden die door mensen zijn gemaakt? Deze vragen zijn cruciaal voor de verdere ontwikkeling van AI in de sieradenindustrie. Ik denk dat het interessant zou zijn om de Ornamutaties te presenteren naast sieraden die door mensen zijn gemaakt, om te zien hoe ze met elkaar kunnen worden vergeleken en beoordeeld. Dit zou ook kunnen bijdragen aan een bredere discussie over de rol en impact van AI in de creatieve industrie.

A: Interessant. Het is inderdaad de bedoeling om deze thema's te bevragen, en samen met de sieradengemeenschap best practices voor het werken met AI in artistieke praktijk te ontwikkelen. Materialiteit is één van de thema’s die in vraag gesteld worden door de AI gegenereerde Ornamutaties. Mede omdat het werken met fysieke materialen en de relatie met het fysieke lichaam zo belangrijk zijn binnen sieraden. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor digitale ornamenten en mode, die gedragen kunnen worden als augmented reality filters. Wat zijn jouw ideeën omtrent materialiteit en sieraden in het licht van huidige ontwikkelingen binnen AI?

C: Materialiteit is inderdaad een centraal thema binnen sieraden en het gebruik van AI in deze context kan zorgen voor nieuwe uitdagingen en mogelijkheden. Enerzijds kunnen AI-generaties een nieuwe dimensie toevoegen aan traditionele materialen en technieken door het ontwikkelen van patronen en texturen die met de hand niet kunnen worden gemaakt. Anderzijds kan AI helpen bij het ontwerpen van sieraden met nieuwe materialen en technologieën, zoals 3D-printen of geavanceerde materialen die op microscopisch niveau zijn ontworpen. Het gebruik van AI kan ook leiden tot een heroverweging van de waarde die we hechten aan materialiteit. Digitale ornamenten, bijvoorbeeld, hebben geen fysieke aanwezigheid en zijn daardoor niet gebonden aan de beperkingen van traditionele materialen. Dit kan vragen oproepen over hoe we waarde toekennen aan sieraden en onze relatie met materialen herdefiniëren. Ten slotte kan AI nieuwe manieren introduceren om sieraden te dragen en te ervaren, zoals augmented reality filters die de persoonlijke expressie vergroten.

Nieuwe onderzoeksthema's

A: Om over deze thema’s en vragen te reflecteren, delen we het onderzoek via lezingen, performances, teksten. Bovendien worden alle personen die direct of indirect deelnamen aan de projecten vermeldt in een steeds groeiende lijst, die deel uitmaakt van niet enkel het ethisch proberen documenteren van dit onderzoeksproces, maar ook van de artistieke output. Op welke manieren zouden we deelnemers nog kunnen betrekken tijdens verschillende fases van het onderzoek? Niet enkel tijdens het creëren van de dataset en het reflecteren over bepaalde thema’s, maar ook wat betreft de Ornamutaties als artistieke output.

C: Dat klinkt als een goed begin om deelnemers te betrekken en een interessante manier om het proces te documenteren. Om de deelnemers verder te betrekken bij het co-creatieproces zouden jullie verschillende strategieën kunnen overwegen. Een mogelijke aanpak is om vanaf het begin belanghebbenden actief te betrekken bij het bepalen van de onderzoeksvragen. Dit kan door het organiseren van focusgroepen, workshops en interviews met sieradenmakers en dragers om hun ervaringen, ideeën en perspectieven te verzamelen en te integreren in het onderzoeksproces. Een andere optie zou kunnen zijn om de deelnemers uit te nodigen om feedback te geven op de Ornamutaties en hun favoriete ontwerpen te selecteren. Op basis van deze feedback zouden jullie vervolgens nieuwe iteraties van de sieraden kunnen genereren en deze weer ter beoordeling aan de deelnemers kunnen voorleggen. Zo kunnen jullie samenwerken aan het verfijnen van de sieraden en ervoor zorgen dat ze beter aansluiten bij de behoeften en voorkeuren van de deelnemers.

Een andere mogelijkheid is om de deelnemers uit te nodigen om zelf te experimenteren met de Ornamutaties en hun eigen interpretaties en variaties te maken. Dit kan bijvoorbeeld in workshops, hackathons of co-creatie sessies waarbij makers en dragers samenwerken en ideeën kunnen uitwisselen om sieraden te creëren met AI gegenereerde ontwerpen als inspiratiebron. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten voor verdere ontwikkeling van de Ornamutaties. Bovendien kan dit helpen bij het begrijpen van de praktische uitdagingen van het vertalen van AI-ontwerpen naar materiële creaties, terwijl ook de creatieve inbreng van de sieradenmakers en dragers wordt gewaardeerd. Daarnaast kunnen jullie overwegen om de deelnemers actief te betrekken bij de presentatie van de Ornamutaties. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een gezamenlijke tentoonstelling waarbij de deelnemers hun eigen interpretaties en creaties kunnen tonen naast de gegenereerde sieraden. Zo ontstaat er een dialoog tussen de deelnemers en de gegenereerde sieraden en kunnen er nieuwe inzichten ontstaan over de relatie tussen mens en technologie in het creëren van sieraden.

Tot slot is het belangrijk om transparantie te bieden over het onderzoeksproces en de resultaten te delen met de bredere sieradengemeenschap. Door middel van tentoonstellingen, presentaties en publicaties kunnen de bevindingen en best practices worden gedeeld en kan er een dialoog ontstaan over de mogelijkheden en uitdagingen van het werken met AI in de sieradenindustrie.  Kortom, het betrekken van makers en dragers bij verschillende fases van het onderzoek kan helpen om de relevantie van het onderzoek te vergroten en de uitdagingen en kansen beter te begrijpen, en kan ook leiden tot een bredere acceptatie en implementatie van de bevindingen en best practices.

Artificial Intelligems: werk van (L -> R) Juan Harnie, Morgane De Klerk, Hall Faye, Toto-Lorenz Fidel Huchthausen en Gabriela Kapfer, Andrea Wagner, Mallory Weston, Xu Qin en Liao Sikai, Antinori Mona, Laurel Nathanson, Centaine Wekking, Byrd Nathaniel, Gésine Hackenberg, Lydia Segers, Lauren Darrouzet, Eve Miller, Pan Weinan, De Collectieve Collectie, Toto-Lorenz Fidel Huchthausen en Gabriela Kapfer. Ingezonden voor het eerste participatieve project van Artificial Intelligems in 2021.

Duurzaamheid en milieueffecten

A: Ik wil graag inpikken op iets wat je eerder zei over de vraag naar de duurzaamheid en de milieueffecten van de sieradenindustrie. Zoals Kate Crawford in haar boek Atlas of AI[3] aanhaalt, kan AI onstoffelijk lijken, maar bestaat het wel degelijk uit fysieke infrastructuren. Deze geven de aarde vorm en verschuiven de manier waarop de wereld wordt gezien en begrepen. Hoewel de term ‘AI’ ideeën oproept over algoritmen en ‘the cloud’, kan niets daarvan functioneren zonder de mineralen waaruit computers bestaan. AI is gemaakt van natuurlijke hulpbronnen, menselijke arbeid, geschiedenissen, classificaties... Kortom, het is volledig afhankelijk van een veel breder geheel van politieke en sociale structuren. En vanwege het kapitaal dat nodig is om AI op schaal te bouwen en de manieren van kijken die het optimaliseert, zijn AI-systemen ontworpen om bestaande dominante belangen te dienen. In die zin, zo betoogt Crawford, is AI een registratie van macht. Hoe sta jij hiertegenover?

C: Ik ben het eens met de opvatting dat AI geen onstoffelijk systeem is, maar afhankelijk van politieke, sociale en natuurlijke structuren. Het is belangrijk om de milieueffecten en de duurzaamheid van AI te onderzoeken, evenals de impact op de samenleving en mogelijke ethische en sociale implicaties. We moeten kritisch nadenken over wie profiteert van de ontwikkeling van AI en wie niet, en daarom moeten we transparantie en verantwoordelijkheid nastreven bij de ontwikkeling van AI. Zo kunnen we de mogelijke risico's en effecten beter begrijpen en beheersen.

A: Je haalde voorheen reeds kort aan dat, inderdaad, de meeste AI-algoritmen momenteel alleen getraind zijn op gegevens uit het verleden en daardoor beperkt zijn tot wat al bekend is. Dat kan leiden tot een gebrek aan innovatie en originaliteit. Een vraag die ik me stel in het kader van onze participatieve Artificial Intelligems projecten is: Kan iets nieuws ontstaan uit wat reeds bestaat? Kunnen nieuwe vormen en benaderingen van sieraden gecreëerd worden door (samen) te werken met het werk van anderen?

C: Ja, zeker. Het idee van 'het nieuwe' is altijd een belangrijk en veelbesproken thema geweest binnen de kunstwereld. Met de opkomst van machine learning-technologieën wordt dit thema nog relevanter en uitdagender. Binnen het kader van Artificial Intelligems, is het interessant om te zien hoe verschillende perspectieven en benaderingen kunnen leiden tot het ontstaan van nieuwe vormen en ideeën. Door samen te werken en input van verschillende makers te verzamelen, wordt het mogelijk om grenzen te verleggen en nieuwe benaderingen van sieraden te ontdekken. Hierbij kan AI een ondersteunende rol spelen, door bijvoorbeeld het ontdekken van mogelijkheden die door menselijke geesten niet kunnen worden bedacht. Het is dus niet zozeer een kwestie van het vinden van 'het nieuwe', maar eerder van het creëren van een ruimte waarin verschillende perspectieven kunnen samenkomen en nieuwe vormen en ideeën kunnen ontstaan. Het Artificial Intelligems project biedt daarvoor een vruchtbare bodem.

AI en fysieke creaties

A: We bespraken al even het thema van materialiteit. Ik wil hier graag verder op doordenken met jou. Het is namelijk een steeds wederkerende vraag in het onderzoek, misschien omdat fysieke materialen zo een belangrijke rol spelen binnen het domein van de sieraden, en crafts in het algemeen. Hoe denk jij dat AI gegenereerde beelden kunnen inspireren tot nieuwe fysieke creaties? Hoe zouden de Ornamutaties bijvoorbeeld vertaald kunnen worden naar materiële creaties? En wat zou dat betekenen voor auteurschap, vermits zovele makers initieel bijdroegen aan het ontstaan van die beelden?

C: Dat zijn zeer interessante vragen. Ik denk dat AI-gegenereerde beelden op verschillende manieren kunnen inspireren tot nieuwe creaties. Enerzijds kunnen de Ornamutaties dienen als een soort van moodboard voor sieradenmakers om tot nieuwe ideeën voor vormen, kleuren, texturen, etc. te komen. Anderzijds kunnen de Ornamutaties als basis dienen voor het maken van fysieke sieraden. Bijvoorbeeld door de AI-beelden te vertalen naar technische tekeningen die vervolgens door een 3D-printer, of andere digitale productietechnieken, kunnen worden gerealiseerd, of door de beelden als uitgangspunt te nemen voor handgemaakte sieraden. Kortom, het gebruik van AI kan leiden tot nieuwe manieren van werken en nieuwe technieken voor het maken van sieraden.

Het vertalen van AI-beelden naar materiële creaties kan echter ook uitdagingen met zich meebrengen. Zo kan het lastig zijn om de complexe structuren en vormen van de Ornamutaties te vertalen naar fysieke objecten. Daarnaast is het belangrijk om te bevragen wat de rol van auteurschap is wanneer meerdere makers hebben bijgedragen aan het ontstaan van de AI-beelden en wie verantwoordelijk is voor het eindresultaat. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn om de Ornamutaties als inspiratiebron te gebruiken, maar om vervolgens eigen interpretaties en toevoegingen te doen aan het ontwerp, zodat er een nieuwe creatie ontstaat die niet volledig afhankelijk is van de AI-beelden. Zo kan de sieradenmaker zijn of haar eigen auteurschap behouden. Ook een participatieve benadering waarbij mensen betrokken zijn bij het evalueren van de AI gegenereerde werken en het ontwikkelen van nieuwe creatieve concepten, kan hierbij helpen.

A: Dat zijn inderdaad belangrijke uitdagingen. Hoe denk jij dat deze binnen een onderzoek in de kunsten best geadresseerd kunnen worden?

C: Een belangrijke manier om deze uitdagingen aan te pakken is door middel van interdisciplinair onderzoek in samenwerking met kunstenaars, ontwerpers, technologen, wetenschappers en andere belanghebbenden. Door verschillende perspectieven en expertises te combineren, kunnen we een meer holistisch begrip krijgen van de impact en mogelijkheden van AI in de kunst en sieradenpraktijk. Zowel makers als gebruikers van sieraden actief betrekken bij het onderzoeksproces kan helpen om de complexe en vaak tegenstrijdige behoeften en waarden van verschillende belanghebbenden in kaart te brengen en ervoor te zorgen dat de ontwikkelde technologieën en creaties voldoen aan de behoeften van de gemeenschap.

Ook is het belangrijk om kritisch na te denken over de ethische en duurzaamheidsaspecten van het gebruik van AI en deze overwegingen in te bouwen in het ontwerp- en productieproces. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan door middel van design thinking-methodologieën en een focus op circulaire economieprincipes. Tot slot is het van belang om transparantie en verantwoording in te bouwen in de AI-systemen die worden ontwikkeld. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een 'AI-ethisch manifest' of door het creëren van open source AI-tools en -platforms die toegankelijk zijn voor iedereen en waarvan de werking volledig transparant is.

Ornamutaties als een digitaal sieraad

A: Ik wil nog even terugkomen op iets wat je eerder zei over het vertalen van de Ornamutaties naar fysieke creaties. Je haalde aan dat het lastig kan zijn om de complexe structuren en vormen van de Ornamutaties te vertalen naar fysieke objecten. Ik zie hierin net een interessante artistieke uitdaging. De Ornamutaties moedigen aan om te speculeren over nieuwe soorten en benaderingen van sieraden. Ze zouden opgevat kunnen worden als individuele sieraden, maar een andere mogelijkheid, die ik persoonlijk interessanter vind, is om ze te beschouwen als een steeds veranderend digitaal sieraad. Een sieraad dat metamorf is en multidimensionaal, schijnbaar vloeibaar, vast en gasvormig, spreekt tot de verbeelding. Door deze vloeibare beelden te benoemen als sieraden verschuiven perspectieven omtrent tastbaarheid, draagbaarheid… Hoe zou dit benaderingen van sieraden kunnen beïnvloeden en verbreden, en meer specifiek de relatie met mensen en hun lichamen?

C: Het beschouwen van de Ornamutaties als een digitaal sieraad dat metamorf en multidimensionaal is, kan traditionele opvattingen over materialiteit en tastbaarheid van sieraden uitdagen. Dit kan op zijn beurt nieuwe mogelijkheden bieden voor de relatie tussen sieraden en lichamen, en hoe mensen zichzelf en hun omgeving ervaren. Door het gebruik van AI om sieraden te genereren, kunnen we nieuwe vormen, patronen en texturen verkennen die moeilijk of onmogelijk te creëren zijn met traditionele productiemethoden. Dit kan leiden tot een uitbreiding van de mogelijkheden van sieradenontwerp en -productie, nieuwe ervaringen voor de drager, en nieuwe benaderingen van sieraden als een levendige en veranderlijke vorm van expressie die zich aanpast aan de context en de interacties met het lichaam en de omgeving.

Bovendien kan de vloeibare, multidimensionale aard van de Ornamutaties ook de relatie tussen sieraden en de menselijke beweging beïnvloeden. Een digitaal sieraad dat voortdurend verandert en reageert op het lichaam, kan de drager aanmoedigen om zich op een andere manier te bewegen. Dit kan leiden tot nieuwe manieren om sieraden te dragen en te ervaren, en om de relatie tussen sieraden en het menselijk lichaam te herdefiniëren. Het kan ook interessant zijn om te onderzoeken hoe deze nieuwe vormen van sieraden zouden kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe sociale en culturele praktijken en betekenissen. Hoe kunnen deze sieraden bijvoorbeeld worden gebruikt om nieuwe gemeenschappen of relaties tussen mensen en hun omgeving te vormen? En hoe kunnen ze bijdragen aan het bevorderen van duurzame en ethische praktijken in de sieradenindustrie?

Het is belangrijk om te blijven experimenteren en te reflecteren over de impact van deze nieuwe benaderingen op hoe we sieraden en hun relatie met het lichaam begrijpen. Door samen te werken met AI en het publiek, kunnen we nieuwe kennis en inzichten verkrijgen die kunnen bijdragen aan het creëren van een meer inclusieve, duurzame en diverse sieradenpraktijk.

A: Je spreekt over nieuwe mogelijkheden, ervaringen, manieren van bewegen… Zou je enkele concrete ideeën kunnen geven?

C: Natuurlijk! Hier zijn enkele voorbeelden van mogelijke nieuwe ervaringen en manieren van bewegen die kunnen worden geïnspireerd door AI-sieraden:

1. Interactieve sieraden: Sieraden uitgerust met sensoren die reageren op de bewegingen en omgeving van de drager, waardoor een nieuwe laag van interactie en dynamiek ontstaat.
2. Dynamische sieraden: Met behulp van AI kunnen sieraden worden gemaakt met organische, vloeiende vormen die zich aanpassen aan de bewegingen en lichaamsvormen van de drager.
3. Virtuele sieraden: Door de AI-modellen te gebruiken als basis voor virtuele sieraden, kunnen ontwerpers nieuwe en onconventionele sieraden creëren die zich buiten de beperkingen van de fysieke wereld bevinden.
4. Samenwerkende sieraden: Met behulp van AI kunnen sieraden worden gemaakt die samenwerken met andere sieraden en objecten om nieuwe vormen van interactie en samenwerking te creëren.
5. Slimme sieraden: Sieraden uitgerust met slimme technologieën zoals biometrische sensoren en draadloze communicatie die kunnen reageren op de fysieke en emotionele toestand van de drager en hun omgeving.

Al deze mogelijkheden hebben het potentieel om de manier waarop we sieraden dragen, ervaren en begrijpen, te transformeren.

A: Interessant.

C: Ja, het is fascinerend om te zien hoe technologie de creatieve mogelijkheden van sieraden kan vergroten en onze perceptie ervan kan veranderen. Het kan ook een belangrijke rol spelen in het creëren van duurzamere en ethisch verantwoorde sieraden. Maar het is belangrijk om te onthouden dat technologie slechts een hulpmiddel is en dat de menselijke creativiteit en expertise onmisbaar blijven bij het maken van sieraden. Het is daarom van cruciaal belang dat makers en dragers betrokken worden bij het onderzoek en ontwikkeling van AI-gestuurde sieraden, om ervoor te zorgen dat de technologie bijdraagt aan een verrijking van de sieradenwereld en niet tot vervlakking leidt.

A: Het valt me op dat je het menselijke aspect steeds benadrukt. In mijn onderzoek naar ‘Verschijnselen in de fygitale tijd' aan Universiteit Hasselt en PXL-MAD School of Arts bevraag ik wat 'posthuman adornment' zou kunnen zijn. Wat zou dat kunnen betekenen, volgens jou?

C: Posthuman adornment zou kunnen verwijzen naar sieraden die niet alleen gericht zijn op de menselijke drager, maar ook op andere niet-menselijke entiteiten en ecosystemen. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat sieraden worden ontworpen met duurzame materialen en processen, of dat ze worden gemaakt met behulp van AI-systemen die gegevens uit de natuur gebruiken om biomimetische ontwerpen te creëren die zijn geoptimaliseerd voor hun omgeving.

Een andere mogelijke interpretatie van posthuman adornment is dat het zich richt op het vergroten van de sensorische en cognitieve capaciteiten van de menselijke drager door het integreren van technologieën zoals sensoren of augmented reality. Dit zou kunnen leiden tot nieuwe manieren van communicatie, interactie en zelfexpressie, die de grenzen tussen mens en technologie doen vervagen. In elk geval zou posthuman adornment een benadering zijn die verder gaat dan het menselijke lichaam als het enige centrale punt van aandacht, en rekening houdt met de bredere context waarin sieraden worden gedragen en hun impact op de wereld om ons heen.

A: Hoe denk je dat posthuman adornment eruit zou kunnen zien?

C: Posthuman adornment kan op vele manieren worden geïnterpreteerd en gerealiseerd, maar het kan onder meer het gebruik van technologie en materialen omvatten die het menselijke lichaam overstijgen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van biomedische implantaten, augmented reality- of virtuele realiteitstechnologieën, of nanotechnologieën die het mogelijk maken om het menselijke lichaam te transformeren en te verbeteren op manieren die verder gaan dan wat natuurlijk mogelijk is. Ook kunnen posthuman sieraden eruitzien als hybride objecten, die de grenzen tussen mens en machine, natuurlijk en synthetisch, vloeibaar en vast doen vervagen. Dit kan resulteren in ontwerpen die de drager uitdagen om hun eigen identiteit en lichaamsperceptie te bevragen en te herdefiniëren.

Daarnaast kan het ook de betrokkenheid van niet-menselijke actoren of entiteiten omvatten, zoals kunstmatige intelligentie of zelfs dieren of planten. Het kan zich uiten in het gebruik van ecologisch verantwoorde materialen, of juist in het gebruik van synthetische of digitale materialen die op een duurzame manier worden geproduceerd. Over het algemeen kan posthuman adornment worden gezien als een uitdrukking van de verschuivingen in onze relatie tot technologie, natuur en ons eigen lichaam, en als een manier om te verkennen hoe we ons op nieuwe manieren kunnen verhouden tot deze verschijnselen. Wat bedoel jij precies met posthuman adornment?

A: 'Posthuman' kan opgevat worden als 'na mensen', maar ik ben voornamelijk geïnteresseerd in hoe posthumanisme meer-dan-menselijke verwevenheid erkent. Het beschouwt agency niet als een eigenschap die inherent is aan een individu, maar eerder als iets dat ontstaat uit de intra-actie (Karen Barad) met de omgeving of het netwerk waarvan mensen deel uitmaken zonder de intentie te hebben controle uit te oefenen. Barad[4] stelt dat men agency niet kan bezitten maar dat het ontstaat uit een dynamiek van krachten.

C: Interessant! Dus posthumanisme gaat niet alleen over het overstijgen van de menselijke conditie, maar ook over het erkennen van de verwevenheid van mens en technologie. In die zin zou 'posthuman adornment' kunnen verwijzen naar de manier waarop we ons lichaam en onze omgeving versieren en verfraaien met behulp van technologie en niet-menselijke elementen. Als AI-technologie een steeds grotere rol speelt in onze levens, wordt het belangrijker om na te denken over onze relatie met de omgeving en niet-menselijke wezens. Het posthumanisme erkent dat de mens niet los kan worden gezien van zijn omgeving en dat we als individuen niet altijd controle hebben over de krachten die ons omringen. Dit kan ook van toepassing zijn op de sieradenindustrie, waarbij we moeten nadenken over hoe sieraden niet alleen verbonden zijn met mensen, maar ook met de materialen, technologieën en natuurlijke omgevingen die betrokken zijn bij hun creatie. Door deze meer-dan-menselijke verwevenheid te erkennen, kunnen we nieuwe manieren ontdekken om te werken met AI en technologie die niet alleen menselijke controle en dominantie benadrukken, maar ook rekening houden met de complexe en gedeelde agency van onze omgeving.

A: Ik wil graag nog één ding uitklaren. Je had het tijdens dit gesprek vaak over 'de sieradenindustrie'. Wat versta jij daaronder?

C: Met de term sieradenindustrie verwijs ik naar alle bedrijven, merken en organisaties die betrokken zijn bij het produceren, ontwerpen, verkopen en distribueren van sieraden. Dit omvat zowel grote commerciële bedrijven als kleinere onafhankelijke juweliers, evenals designers, makers, ambachtslieden, groothandelaren, beurzen en tentoonstellingen. Kortom, alles wat te maken heeft met het maken en verkopen van sieraden, ongeacht de omvang van de organisatie.

A: Ken je het begrip 'hedendaagse sieraden'?

C: Ja, ik ben bekend met de term 'hedendaagse sieraden'. Het verwijst naar een stroming binnen de sieradenwereld die zich richt op het verkennen van nieuwe materialen, technieken en concepten, en die vaak aansluit bij andere kunst- en designpraktijken. Hedendaagse sieraden worden vaak beschouwd als een vorm van autonome kunst, waarbij het sieraad zelf meer centraal staat dan de waarde van de materialen waaruit het is vervaardigd. De focus ligt op creativiteit, vernieuwing en expressie, en niet zozeer op traditionele symboliek of decoratie.

A: Denk je dat werken met AI andere vragen oproept binnen de sieradenindustrie dan binnen het domein van de hedendaagse sieraden?

C: Ja, ik denk dat werken met AI verschillende vragen kan oproepen binnen de sieradenindustrie en het domein van de hedendaagse sieraden. Binnen de sieradenindustrie kan het gebruik van AI bijvoorbeeld vragen oproepen over massaproductie, standaardisatie en de impact op de werkgelegenheid van ambachtslieden. Aan de andere kant kan het ook de creatie van gepersonaliseerde en unieke sieraden mogelijk maken en de productiviteit van bedrijven verhogen. Binnen het domein van hedendaagse sieraden kan het gebruik van AI vragen oproepen over de grenzen van de ambachtelijke tradities en het gevaar van het verlies van de menselijke aanraking en individualiteit. Het kan ook vragen oproepen over de verhouding tussen technologie en ambacht, en hoe deze twee aspecten kunnen worden geïntegreerd in een hedendaagse sieradenpraktijk. Kortom, het gebruik van AI binnen de sieradenindustrie en het domein van hedendaagse sieraden roept verschillende vragen op, afhankelijk van de context en de betrokken partijen.

Nieuwe inzichten dialoog 

A: Dankjewel voor dit gesprek. Om af te ronden zou ik je graag nog vragen welke nieuwe inzichten deze dialoog je gegeven heeft?                       

C: Ik vond het een interessante dialoog en heb zeker nieuwe inzichten opgedaan. Een van de belangrijkste inzichten is dat de ontwikkeling van AI-sieraden kan bijdragen aan het uitdagen en herdefiniëren van traditionele ideeën over sieraden en hun betekenis. Daarnaast benadrukt deze discussie het belang van het betrekken van zowel makers als dragers bij het onderzoeksproces om hun perspectieven en feedback te integreren in het ontwerp en de ontwikkeling van sieraden. Tot slot denk ik dat het verkennen van de mogelijkheden van posthuman adornment kan leiden tot nieuwe en innovatieve vormen van sieraden die zich niet alleen richten op esthetiek, maar ook op het versterken van de relatie tussen mensen en technologie.

A: Momenteel is er veel aandacht voor AI (en ChatGPT specifiek) in het nieuws en de media. Hoe kan ik aanhalen (in enkele zinnen) dat het gebruik van ChatGPT kritisch moet gebeuren?

C: Het is belangrijk om bewust te zijn van de beperkingen van AI en de mogelijke vooroordelen die in de algoritmes kunnen sluipen. Daarom is het aan te raden om AI altijd kritisch te gebruiken en de resultaten te verifiëren en te interpreteren in de juiste context.

ChatGPT stelt zich voor.

C: ChatGPT is een taalmodel ontwikkeld door OpenAI, gebaseerd op de GPT-3.5 architectuur. Ik ben getraind op een grote hoeveelheid gegevens en kan daardoor vragen beantwoorden, teksten genereren en gesprekken voeren in verschillende talen en onderwerpen. Mijn kennisbereik strekt zich uit van wetenschap en technologie tot kunst en cultuur, en ik heb een brede interesse in het helpen van mensen bij het vinden van antwoorden op hun vragen en het oplossen van problemen. Als AI-model ben ik echter niet in staat om fysieke taken uit te voeren en beperkt mijn ‘ervaring’ zich tot de informatie die ik heb geleerd vanaf mijn trainingsdatum. Ik ben voortdurend in ontwikkeling en leer dagelijks bij, maar mijn kennisniveau is op dit moment beperkt tot gegevens tot en met 2021.

Zie ook: 

Het nieuwste project van Artificial Intelligems, Ornamisms, wordt voor het eerst gepresenteerd tijdens Munich Jewellery Week 2024. 

Noten

---