Balboekjes

Wij krijgen regelmatig vragen uit het buitenland over een stuk uit onze collectie, of men zoekt iets specifieks. Zo kwam er deze week een vraag uit Amerika over balboekjes, of wij die ook in de collectie hebben. Ja, wij hebben iets meer dan 10 balboekjes uit de periode 1900-1915.

Wat is een balboekje eigenlijk?

Een ‘balboekje’ is een stuk gevouwen, stevig luxe papier van ca. vijf bij tien centimeter, met aan de binnenkant een overzicht van de verschillende dansen, en de namen van de danspartners. De buitenkant van de balboekjes geeft vaak een aanwijzing naar waarvoor of waar het bal gehouden werd. Zo zie je op de afbeelding hieronder een dansend paar in kleding geïnspireerd op de 18^de eeuw, wellicht was dit een verkleedfeest of een gemaskerd bal (of bal masqué), dat, in dit geval, werd gehouden in Haarlem op 14 januari 1911.

Hoe werkte zo’n balboekje?

Anders dan nu was het iemand ten dans vragen tot zeker 1900, bij officiële feesten en andere gelegenheden aan strenge regels gebonden. Een heer moest zich via de chaperonne van de dame melden als potentiële danspartner. Pas als hij op haar voorspraak toestemming had gekregen, mocht hij in zijn balboekje de naam van de dame achter een bepaalde dans schrijven. Hij deed dit met een klein potloodje dat aan een koordje aan het boekje vastzat. De dame deed omgekeerd hetzelfde, en schreef de naam van de heer op in haar balboekje.

Dit zien we ook terug komen in onze balboekjes. Zo danste een heer de Quadrille des Lanciers met Nettie, en een dame de Academie Wals met Bob. Achter de meeste dansen staan keurig de achternamen van de danspartners geschreven, maar zo nu en dan zien we ook alleen voornamen. Waren dit familieleden? Je kon natuurlijk ook meerdere keren met dezelfde persoon dansen. Zo zien we in onze balboekjes vaak dezelfde namen voorbij komen.

Verscheidenheid aan dansen

Wat ook opvalt, zijn de soorten dansen, zo begonnen de bals bijna allemaal met een Polonaise Wals of een Promenade Wals, dan voor de pauze of het Souper een Quadrille des Lanciers en tot slot de Cotillon.

Op de achterkant van ons balboekje staan de zogenaamde extra’s. Dit waren dansen die, als de avond een groot succes was, extra werden gedanst. In het geval van dit balboekje waren dat er acht! Een zeer geslaagde avond zo lijkt het!

Balboekje, 1911, collectie Gemeentemuseum Den Haag