Shakespeare‘s storm: van het podium naar het depot
De kostuums van de erfgoedcollectie van het Theaterinstituut Nederland zijn gemaakt in felle kleuren, glimmende stoffen met pracht en praal, verfijnde overdadige details: alles om goed af te steken in de spotlight van het podium.
Eenmaal in de collectie van de UvA worden ze echter goed opgeborgen: weg van het licht, om ze zo goed mogelijk te bewaren voor de toekomst. Een eind weg van de coulissen, maar een schat voor onderzoekers, theatermakers en liefhebbers.
Voor de rondleiding door het depot van de Theatercollectie Bijzondere Collecties UvA zijn wij enthousiast ontvangen door Gonneke Janssen en Hans van Keulen. Zij vertellen dat de collectie sinds de sluiting van het TIN in 2013 door de Bijzondere Collecties wordt beheerd. “Hier bevinden zich 161.957 historische objecten uit drie eeuwen opvoering op de Nederlandse podia opgeslagen, waaronder de kostuums van de verschillende karakters van William Shakespeare.”
Van de vele bewaard gebleven kostuums, maar ook tekeningen, aankondigingen, posters, recensies etc. kan bijna een archief an sich worden gevormd: Shakespeare is in Nederland de meest opgevoerde toneelschrijver aller tijden.
In deze post wil ik graag dieper ingaan op twee aspecten van de rondleiding met een stormachtig karakter, die ieder op hun eigen manier iets vertellen over de theatergeschiedenis én de collectie.
De eerste akte: Toneelgroep De Appel
Al bij binnenkomst sprak het drama ons toe. Nog voordat we de Shakespeareaanse kostuums bezochten, hingen er al rekken vol bijzondere kostuums en accessoires van Toneelgroep De Appel uit Den Haag.
De kostuums waren slechts een paar dagen voor ons bezoek gearriveerd en hingen klaar om geïnventariseerd te worden voor de collectie.
Het is verleidelijk om de kostuums aan te willen raken, zo aantrekkelijk zien zij eruit. Dit is echter, en begrijpelijk ook, niet wenselijk, omdat aanraking de kledingstukken zou kunnen beschadigen.
Het is bijzonder om de kledingstukken hier zo rustig en afwachtend te zien hangen, aangezien de toneelgroep zelf een tumultueuze geschiedenis kent. Niet wetende welke kostuums hiertussen hangen, komt bij mij – passend gezien deze geschiedenis – de opvoering van De storm in 1978 door De Appel naar boven.
In De Storm (1564-1616) laat Shakespeare ons nadenken over de betekenis van macht. Prospero, de Hertog van Milaan, wordt door zijn broer Antonio van de troon verstoten en samen met zijn dochter Miranda op een bootje gezet.
De twee komen aan op een eiland, ver van de bewoonde wereld, waar Prospero zich als heerser opwerpt. Op het eiland treft hij Ariel, een geest en Kalibaan, de enige bewoner die hij tot zijn slaaf maakt. Wanneer hij verneemt dat een boot met Antonio aan boord vlak langs het eiland vaart, besluit hij een storm te veroorzaken.
De storm is een sprookje van hoop, verloren illusies en vergiffenis, niet veel verschillend van hun eigen verhaal.
Op 18 december 2016 nam De Appel afscheid van het publiek met een allerlaatste voorstelling: Shakespeare `s Hamlet. Daarmee kwam na 45 jaar theatergezelschap een einde aan Toneelgroep De Appel.
De tweede akte: de werken van Nicolaas Wijnberg
In de daadwerkelijke rondleiding komen we naast vele prachtige kostuums ook in aanraking met de gedetailleerde tekeningen van toneelontwerper Nicolaas Wijnberg (1918-2006). De ontwerper is tussen 1945 en 1990 bepalend geweest voor de vormgeving van zowel toneel en dans als opera. De jaarlijkse prijs die sinds 2009 voor de beste scenografie tot het leven is geroepen - “De Wijnberg Scenografieprijs” - is naar hem vernoemd.
In 1946 begon Wijnberg met ontwerpen van decors. In een tijd van schaarste had hij weinig om mee te werken. Zowel in de decorbouw als voor het maken van kostuums.
Wijnberg liet zich graag inspireren door schilders als Picasso, De Chirico en Derain. Voor die decors bestudeerde hij de schetsboeken van Christian Bérard, een van de grootste Franse ontwerpers.
In het oude pand van het monumentale ‘Maison de Bonnetterie’ in Amsterdam aan het Rokin zijn twee mozaïeken van Nicolas Wijnberg uit 1964 te vinden, opgebouwd uit duizenden veelkleurige stukjes marmer behouden gebleven.
Toen Wijnberg ontdekte dat vele van zijn monumentale werken in openbare gebouwen werden vernietigd, kwam hij in actie.
Waar vele tekeningen van kostuums vroeger werden uitgedeeld aan de acteurs en maquettes voor decors veelal zijn weggegooid, heeft het Rijksprentenkabinet in Amsterdam gelukkig zijn tekenwerk in beheer genomen. Zelf nam Wijnberg het initiatief om zijn complete theaterarchief uit de jaren 40 tot en met 60 aan het Theaterinstituut Nederland te schenken.[1]
De duizenden nu bewaarde dozen uit het depot vertellen over onze theatergeschiedenis en de rijke achtergrond in Shakespeareaanse toneelstukken. Via de kostuums, maquettes, hoeden, schoenen, affiches, prenten, foto`s, boeken en curiosa worden de verhalen verteld. De collectie is een belangrijke bron van informatie voor theaterwetenschappers, studenten, professionals in de podiumkunsten en voor liefhebbers een snoepwinkel!
Nieuwsgierig geworden? Wellicht wordt er binnenkort weer een Open Depot georganiseerd in de Bijzondere Collecties UvA, in samenwerking met Modemuze. Stay tuned en tot de volgende storm!
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie