Boekbespreking: Jorunn Veiteberg The Jewellery Box, een juwelenkistje op papier
Op het eerste gezicht: The Jewellery Box Jorunn Veiteberg heeft een matte knalrode kaft met witte letters, oogt compact, opent als een juwelenkistje en is opgedragen aan Mogens Krabek (1949-2020), de echtgenoot van kunsthistoricus en verzamelaar Jorunn Veiteberg (1955).
Opvallend is dat het boek na een korte inleiding met 5 pagina's tekst direct begint met beeldmateriaal van de persoonlijke collectie van Veiteberg. Veel publicaties hebben eerst een paar essays en daarop volgt de catalogus. Verfrissend dat hier meteen de verzameling wordt gepresenteerd: daar gaat het immers om.
Het begint met Charlotte
In het voorwoord door Veiteberg wordt als eerste Charlotte geïntroduceerd: een opbergmeubel van de hand van Martine Bedin (1957), een van de oprichters in 1981 van Memphis in Milaan. Veiteberg zag het kabinet voor het eerst op een expositie in 1990 in Galleri F15 in Moss (Noorwegen), waar ze werkte als tentoonstellingsmaker. Na de tentoonstelling verwierf Veiteberg het meubel: ze bewaart er sieraden in. Tot 2000 bood Charlotte voldoende ruimte voor de sieradencollectie van Veiteberg. Daarna kwamen er IKEA meubels bij.
De verzamelaar Veiteberg
Veiteberg verzamelt al van jongs af aan. Haar collectie sieraden bestaat anno 2021 uit circa 550 objecten. De verzameling bestaat uit sieraden gemaakt door 210 verschillende van naam bekende sieraadontwerpers afkomstig uit 30 landen. In haar collectie bevinden zich goedkope massageproduceerde sieraden, maar ook buttons en sieraden van gerenommeerde sieraadontwerpers.
Veiteberg schijnt licht op de menselijke drang te verzamelen. Ze onderzoekt daarbij haar eigen motivatie en gebruikt termen afkomstig uit de psycho-analyse als narcisme en exhibitionisme. Ook komt aan bod dat hoe meer sieraden mensen bezitten, hoe minder belangrijk de draagbaarheid ervan wordt. En dat een verzameling sieraden onderdeel is van iemands biografie. Veiteberg ziet sieraden als communicatiemiddel en beschouwt het als problematisch dat sieraden vaak zonder dragers zijn te zien: vitrines doen afbreuk aan het concept sieraad. Het menselijk lichaam als drager beschouwt ze als een vereiste.
De verzameling van Veiteberg bevat nauwelijks tot geen sieraden van goud en edelstenen. Ze houdt daarin gelijke tred met de ontwikkelingen in Noorwegen (en verschillende andere landen) op het gebied van materiaalgebruik onder sieraadontwerpers in de zeventiger jaren waarbij dergelijke materialen als bedreigingen golden voor mens en milieu. Ook werd in dit proces nadrukkelijk afstand genomen van de functie sociale status uit te drukken met geldelijke waarde gematerialiseerd in sieraden. Konrad Mehus was een van de voortrekkers op dit vlak en vormt dan ook een van de zwaartepunten in de collectie van Veiteberg, samen met de sieraadontwerpers Toril Bjorg en Tone Vigeland. Veel van Veitebergs sieraden spelen met het begrip waarde.
Een biografie in buttons
Veiteberg beschrijft haar vroegste herinneringen aan het juwelenkistje en de sieraden die ze als kind kreeg: een persoonlijk en ontroerend verhaal. Ze citeert uit haar dagboeken en beschrijft hoe ze op de middelbare school door haar eigenzinnige dracht enigszins buiten de boot viel. Vriendschappen en houvast vond ze vooral in feminisme en literatuur. Ook vertelt Veiteberg over de strijd die ze met haar ouders voerde haar oren te laten doorboren zodat ze oorsieraden kon dragen; geen gewoonte in haar familie. Toen ze uit huis was heeft Veiteberg op achttienjarige leeftijd zelf haar oorlellen met een stopnaald doorboord: een rebelse daad.
Omdat buttons iets zeggen over haar leven heeft Veiteberg ze als sieraden opgenomen in haar verzameling. Op persoonlijke wijze schrijft Veiteberg over haar sieraden. Zo heeft ze van haar moeders pacemaker toen deze werd vervangen door een nieuwer exemplaar, een broche laten maken. Het zijn verhalen die onlosmakelijk met het object en de eigenaar zijn verbonden, maar die jammerlijk verloren gaan als ze niet worden vastgelegd. Veiteberg vertelt in het boek aan de hand van sieraden in grote lijnen haar levensverhaal: een interessante en navolgingswaardige formule. Het maakt deze publicatie tot een belanghebbend persoonlijk document.
Geschiedenis aan de hand van sieraden
Veiteberg droeg zoals gezegd - net als vele anderen in die tijd - ook buttons: tegen de toetreding van Noorwegen tot de Economische Europese Gemeenschap (EEG), voor gelijkheid van vrouwen en mannen, tegen de atoombom, voor vrede en voor steun aan mensen met hiv.
Toen Barack Obama in 2008 campagne voerde voor het presidentschap van de Verenigde Staten en er witte stemmen klonken die zich afvroegen af hij daarvoor wel geschikt was vanwege zijn huidskleur kwam Benjamin Lignel met buttons met daarop de tekst "THANK GOD I'M WHITE". Lignel stelt hiermee wit privilege aan de kaak. Veiteberg heeft zo'n broche in haar collectie, maar heeft de button om begrijpelijke redenen nooit gedragen.
Voorts beschrijft Veiteberg hoe het kunstklimaat in Noorwegen veranderde in de jaren zeventig van de twintigste eeuw. Door beurzen raakten kunstenaars minder afhankelijk van bemiddelde opdrachtgevers en werden kunstenaars aldus in staat gesteld onafhankelijker te opereren en weg te blijven van commercie.
Chronologisch, maar toch anders
Na de inleiding volgt een overzicht van foto's van de individuele stukken uit de collectie van Veiteberg. Deze selectie wordt chronologisch op de datum van verwerving door Veiteberg op ware grootte gepresenteerd. Dat betekent dat soms sieraden niet in hun geheel kunnen worden afgebeeld. Achterin staan dezelfde sieraden op klein formaat nog eens afgebeeld, dan alfabetisch op vervaardigersnaam gesorteerd met de objectgegevens erbij vermeld.
De catalogus achterin blijkt niet heel handig. Naast de lopende tekst op pagina 372 staan een paar sieraden in het klein afgebeeld met daarbij nummers vermeld; de naam van de vervaardigers staat er niet bij genoemd. Hoe deze nummers terug te vinden is niet duidelijk; er zat niets anders op dan de catalogus te doorzoeken; gelukkig geen straf.
Veiteberg neemt de lezer ook mee naar de steden, galeries en musea die zij in verband met sieraden regelmatig bezoekt. Ze schenkt onder meer aandacht aan het unieke (homo)seksuele tentoonstellingsbeleid van Galerie Ra in Amsterdam (Nederland) en beschrijft de dynamiek in Halle (Duitsland) met de opleiding Burg Giebichenstein waarvan de afdeling sieraden werd geleid door Dorothea Prühl als epicentrum.
Na een aantal zeer lezenswaardige essays volgen enkele tientallen foto's van Veiteberg zelf waarop zij sieraden draagt: een mooie aanvulling op de voorafgaande afbeeldingen en teksten, want dit toont immers precies aan waarom het gaat: sieraden in functie.
Het idee voor dit boek kwam voort uit de tentoonstelling in 2018
Het idee voor het boek ontstond in 2018, toen in de herfst de tentoonstelling These are a few of her favorite things, Jorunn Veiteberg's jewellery collection in het Nordenfjeldske Kunstindustrimuseum, te Trondheim (Noorwegen) was te zien. De tentoonstelling had Veiteberg ertoe gedwongen eindelijk haar verzameling nauwkeurig te registreren.
En joehoe, het boek heeft een index! Dat zie ik duizend maal liever dan weer een inderhaast tot stand gekomen inconsistent geheel van levensbeschrijvingen.
Arnoldsche
Het is opvallend en bewonderenswaardig hoe uitgeverij Arnoldsche aan de lopende band boeken bezorgt met telkens een geheel andere, maar steeds weer sterke uitstraling. Ook deze persoonlijke publicatie die haast leest als een roman, heeft een volkomen authentiek karakter. Wat mij betreft is het een van de meest lezenswaardige boeken over sieraden ooit.
Tentoonstelling
2018 - These are a few of her favorite things, Jorunn Veiteberg's jewellery collection, Nordenfjeldske Kunstindustrimuseum, Trondheim (Noorwegen)
Bibliografie (selectie)
Veiteberg, J. (2021) The Jewellery Box Jorunn Veiteberg. Stuttgart: Arnoldsche. ISBN 9783897906198
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie