Mijn afro kapsel is een statement

Levi is een jongen die ik al vaker heb gezien. Door zijn grote haar valt hij op. Hij draagt een relatief grote afro, iets wat je niet veel in Nederland ziet. Zijn stijl spreekt mij aan, maar het is zijn grote haar dat met name opvalt.

"De afro is een sterk statement", vertelt hij als ik ernaar vraag. "… het is de acceptatie van jezelf." Levi legt uit dat hij zich comfortabel voelt met zijn eigen haar. Hij houdt de contouren niet bij en laat het op natuurlijke wijze groeien. We zien niet veel afro’s op straat in Nederland. Ook niet in steden waar bijna alle bewoners kroeshaar hebben, zoals in Lagos of Accra, waar ik momenteel deze blog schrijf. Maar waarom niet? 

Glad haar was, of is, de norm

In de jaren 50 en 60 gingen steeds meer Afro-Amerikanen hun eigen haar dragen; afro’s groeiden in populariteit. Het was voor velen niet zomaar een dracht, het was een omarming van jezelf, een omarming van de zwarte identiteit. Iets wat in een westerse context, of onder een westerse regering, lang onderdrukt werd.

Een Europees uiterlijk was de norm, het schoonheidsideaal. Iedereen diende zich te confirmeren naar deze norm. Haar dat mooi was, was glad. Kroeshaar in haar natuurlijke vorm en staat werd gezien als onverzorgd en onhandelbaar. Als je een baan wilde moest je haar hebben dat lijkt op Europees haar: glad. Mensen, met name vrouwen, met kroeshaar gingen hun haar daarom behandelen en relaxen om aan dit schoonheidsideaal te voldoen. 

Leden van de Black Panthers, gefotografeerd door Stephen Shames (gerepresenteerd door Steven Kasher Gallery). Bron: i-D.com.

Kroeshaar en politiek

Pas in de jaren 50 en 60 gingen mensen met kroeshaar hun haar in haar natuurlijke vorm dragen. In Amerika waren het met name de aanhangers van de Black Panther Party en Civil Rights Movement die de toon zette. Zij zette zich af tegen de Eurocentrische schoonheidsidealen en gingen hun haar in haar natuurlijke staat dragen. Mannen en vrouwen lieten een afro groeien. Al snel werd het hebben van een afro een politiek statement. Een afro ging veelal gepaard met het dragen van een militante outfit. Een uniform, volledig zwarte kleding of stroken Ghanese Kente stof.

Ken­te-kleed voor een vrouw uit de Ashanti-regio, 1950-1995, collectie Stichting Nationaal Museum voor Wereldculturen.

Emancipatieleider Malcolm X

Emancipatieleider Malcolm X deelt in zijn boek The autobiography of Malcolm X zijn ervaring met het relaxen van zijn haar. Hij gaf ooit toe aan een gladde haardracht en probeerde de conk; een haarstijl die van 1920 tot aan 1960 erg populair was onder Afro-Amerikaanse mannen. Mannen bewerkten het haar met relaxer en droegen het golvend naar achter.

Malcolm X schrijft daarover: "Dit was mijn eerste stap richting zelfkleinering: ik stond al die pijn toe, door letterlijk mijn haar en hoofdhuid te verbranden om maar op de witte man te lijken. Ik hoorde bij de vele Afro-Amerikaanse mannen en vrouwen die waren gehersenspoeld en zich minderwaardig voelden ten opzichte van de witte man en vrouw; dat ze hun eigen God-gemaakte lichamen bezeren en schenden om als ‘mooi’ te worden gezien volgens witte standaarden."[1]

Malcolm X met Conk, jaren '60

De afro anno nu

Er is veel geschreven over de relatie tussen haar en identiteit in de jaren dat de Civil Rights Movement en de Black Panthers actief waren. Dat is logisch want zowel de Civil Rights Movement als de Black Panthers lieten zich uit over het omarmen van de eigen (zwarte) identiteit en de afro was daar een belangrijk onderdeel van. Kroeshaar blijkt echter in 2019 nog een bijzonder onderwerp te zijn.

"Een collega vroeg mij laatst waarom ik mijn haar zo, in een afro, draag", vertelt een vriendin mij. "Ik vond het een rare vraag en reageerde door te zeggen dat het op deze manier uit mijn hoofd groeit. Dit is mijn natuurlijke kapsel! Ik vraag toch ook niet waarom jij je haar stijl draagt?." Een andere vriendin vind het vervelend om haar eigen haar te dragen omdat men er waardes aanhangt. "Ze denken dat ik het bewust doe om een statement te maken, maar ik wil soms gewoon mijn eigen haar laten ademen, het gezonder maken en het los dragen! Niets meer, niets minder!"

De afro als acceptatie van jezelf

Levi vertelt: "Voor mij is een afro de acceptatie van jezelf en je eigen haar. Ik ben comfortabel in mijn eigen vel, ik laat het groeien zoals het is." Waarom gaat er zoveel aandacht uit naar de afro als die gevierd wordt? Waarom valt Levi mij op door met name zijn haar? Ik denk dat het komt omdat we de haarstijl weinig zien. Ruim 60 jaar later is de afro nog steeds niet helemaal maatschappelijk geaccepteerd. 

We leven naar mijn idee in een Eurocentrische samenleving waarbij we de afro als bijzonder ervaren; glad haar is de norm. Glad haar wordt gevierd op modellen, op TV, bij mensen met belangrijke posities. Kijk maar om je heen, veel Nederlanders, Europeanen en Amerikanen hebben haar dat groeit als een afro, maar bewerken het of houden het kort. Ik geloof niet dat ze dit doen omdat ze dit zelf perse mooi of fijn vinden, maar omdat het sociaal geaccepteerd is.

We leven in een maatschappij waar we glad haar presenteerbaar vinden; het is netjes en verzorgd. Een afro vinden we té uitgesproken, wordt gezien als creatief of we denken dat iemand een statement wil maken. Gek eigenlijk, want het is de manier waarop het haar uit het hoofd groeit. Voor mij is het fijn dat mijn gladde haar in die norm past, dat ik het gewoon kan groeien zoals het groeit. Ik wil dat het haar van mijn vrienden en Levi ook in die norm past, dat hun haar ook ‘gewoon haar’ is. Ik hoop dat we langzaam maar zeker bewegen naar een maatschappij waarin er meer ruimte is voor diversiteit en dat we afro’s in verschillende soorten en maten zien en vieren.