Fashion Statements: sociaal engagement is in de mode.

De Spring 2017 collectie van Dior bracht onder de creatieve leiding van Maria Grazia Chiuri een gedurfd feministisch statement (‘we should all be feminists’) en ook in andere collecties en runway shows laten modeontwerpers een duidelijk politiek statement zien.  Sociaal engagement op de catwalk is on trend. 

De S/S 2019-collectie van Viktor & Rolf, die zijn inspiratie vond op social media, bracht de wereld echter een ander statement. De collectie bestaat uit extravagante, tulen jurken vol ruches en is versierd met loze motto’s als ‘I want world peace’, ‘I’m not shy, I just don’t like you’ en ‘F* this, I’m going to Paris’. De vraag die  overblijft is de volgende: in hoeverre is de catwalk de geschikte plek voor dergelijke statements en zijn de daadwerkelijke statements stiekem niet net zo leeg als de onschuldige quotes die Viktor & Rolf verwerkten in hun collectie?

Chiara Ferragni, in Dior 'We should all be Feminists', via: theblondesalad.com

Fashion Statements: Viktor & Rolfs’ S/S 2019 collectie

De collectie van Viktor & Rolf kreeg de titel Fashion Statements niet zomaar. In de collectie wordt er ingegaan op de zeggingskracht van kleding die door mensen ingezet kan worden om iets over de drager te ‘vertellen’. Inspiratie voor deze collectie vond het ontwerpersduo op sociale media: een plek waar – met name jongeren – voortdurend oproepen tot wereldvrede, klimaatverandering of vrijheid van meningsuiting, vanuit de veilige, anonieme en afgeschermde omgeving van hun computer- of telefoonscherm. En laat kleding nu het medium bij uitstek zijn om een dergelijk statement te vertalen naar de buitenwereld.

De kracht van ‘spreken’ met je kleding     

Zo kan kleding onder meer ingezet worden om iets te zeggen over de sekse, status of genderidentiteit van de drager. Kleding vertelt – zonder daadwerkelijk te spreken  natuurlijk – onbewust en bewust iets over de drager aan zijn/haar omgeving. Hoewel kleding in eerste instantie het biologisch lichaam kleedt, geeft het zo ook gestalte aan een zogenaamd ‘sociaal lichaam’. Deze tweescheiding, afkomstig van onderzoekster Mary Douglas, werd voor het eerst gemaakt in 1973. Volgens Douglas interacteren deze twee lichamen met elkaar en wordt  het biologisch lichaam zo dus continu beïnvloed door het sociale lichaam. Kortom: onze sociale omgeving heeft direct effect op onze persoonlijke omgang met ons lichaam. Dit sluit ook aan bij het gedachtegoed van onderzoeker Erving Goffman, waarin hij stelt dat het menselijk lichaam zowel toebehoort aan het individu als aan zijn/haar sociale omgeving. Het aankleden van het lichaam is dus niet alleen een strikt persoonlijke bezigheid, aangezien het altijd afhankelijk is van de verwachtingen van de buitenwereld.

Fashion Statement avant la lettre. Britse mode-ontwerpster Katharine Hamnett tijdens ontmoeting met president Margaret Thatcher,1984. Instagram Story via @katharinehamnett, 23-4-2019

Katharine Hamnett: fashion statement avant la lettre

De collectie van Viktor & Rolf deed mij persoonlijk denken aan een foto van een fashion statement avant la lettre. In 1984 werden de Britse ontwerpster Katharine Hamnett en minister-president Margaret Thatcher samen gefotografeerd, toen de ontwerpster op bezoek kwam op 10 Downing Street voor een receptie ter ere van London Fashion Week. De ontwerpster had lak aan de formele dresscode en besloot een statement te maken met haar kleding. Het T-shirt, van haar eigen hand, kopte de tekst: ‘58% don’t want pershing’ en was een directe verwijzing naar het debat rondom kernwapens uit die tijd.

Modeontwerpers en sociaal engagement: oprecht of winstbejag?

Modeshows laten niet alleen zien welke silhouetten, prints en kleuren on trend zijn voor het aankomende seizoen, maar presenteren vaak ook een bepaalde artistieke visie op de huidige maatschappelijke situatie.[1] Hoewel de mode-industrie enerzijds de kracht heeft om grote politieke debatten rondom discriminatie en ongelijkheid aan te zwengelen,  wordt zij tegelijkertijd veelvuldig beschuldigd van het in stand houden van discriminatie.  Het probleem is namelijk dat de T-shirts van Dior, maar ook de statements van Viktor & Rolf gezien zouden kunnen worden als een marketingtruc (want: activisme of vrouwenrechten zijn nu eenmaal hip), terwijl het probleem dat zij aan kaarten niet opgelost wordt in een volgend modeseizoen. 

Het gevaar schuilt er dus in dat activisme in de modewereld simpelweg gebruikt wordt als trend die op een later moment genadeloos ingeruild kan worden voor de volgende trend.  Waar het statement T-shirt in de tijd van Katharine Hamnett nog toegankelijk voor een groot en minder vermogend publiek, wordt het met een designerlabel erin enkel nog toegankelijk voor een kleine en vermogende groep consumenten. Activisme – wat veelal gebruikt wordt om de heersende elite te bekritiseren – wordt op deze manier toegeëigend door diezelfde elite en zo onschadelijk gemaakt.

Fashion Statements: Viktor & Rolf als metareflectie

Het is uitgerekend dit fenomeen, de trendgevoeligheid van activisme, waar de collectie van Viktor & Rolf interessant blijkt. De statements die zij in hun collectie hebben opgenomen, zijn namelijk afkomstig van sociale media en de onlinewereld is dé wereld bij uitstek die beschuldigd wordt van vluchtigheid en onoprechtheid. Doordat Viktor & Rolf echter met enorme hoeveelheden tule hebben gewerkt, - een materiaal dat luchtig en frivool is, behalve wanneer het in grote hoeveelheden wordt toegepast, - verandert dit lichte materiaal als het ware in zwaar harnas voor het model.

Op deze manier voorzien Viktor & Rolf het ogenschijnlijk oppervlakkige, frivole tule van een enorm gewicht en zou je kunnen stellen dat zij hiermee ook de lege kreten van sociale media van een bepaalde zwaarte voorzien.  Ik zou zelfs zo ver durven gaan als te stellen dat deze collectie in feite een metareflectie is op de relatie tussen activisme en de modewereld: Viktor & Rolf laten de vluchtigheid zien waarmee de mode-industrie bepaalde vormen van activisme toe-eigent om ze vervolgens in het volgende seizoen moeiteloos in te wisselen voor een ander trending topic.  

Tentoonstelling Fashion Statements + Modemuze Mode-Lab 

Wil je meer weten over statements in de mode? Bezoek dan vooral de tentoonstelling Fashion Statements en het door Modemuze ingerichte Mode-Lab. Hierin zijn zes verschillenden eigentijdse fashion statements uit de Modemuzecommunity samengebracht die allen op hun eigen manier een boodschap uitdragen. De tentoonstelling is te zien van 18 april tot 8 september in het Amsterdam Museum.