Mode uit Indonesië

Bewust zeg ik geen Indonesische mode, want er is, ook in Indonesië, niet een soort of type mode. Er is tenslotte ook geen ‘Afrikaanse mode’ of ‘Europese mode.’

In eerdere blog sprak ik al eens over de dekolonisering van en door mode. Even een recap: mode is weliswaar een westerse term, en voor de meeste mensen is de mode zoals die ooit in ‘het westen’ ontstond het meest bekend. Inmiddels is niet meer te spreken over westerse mode, want die mode is internationaal gegaan.

Globale modesystemen

Als we mode zien als systeem, dan is dat een systeem van productie, verspreiding en consumptie, met in dit geval catwalks, boetieks, fashion magazines, Parijs als ultieme droom voor de ontwerper die in dit systeem een centrale positie inneemt. Naast dit systeem bestaan over de hele wereld echter nog vele andere systemen waarin kleding, regelmatige veranderingen, stijlbepalers (fashionistas!) en trends bestaan.

Bijvoorbeeld, de kleding van inheemse Mexicanen, vaak omschreven als dracht, maar die zeker met trends meegaat en ontwikkelt door de tijd. Of dus Indonesië, met al die lokale manieren van kleden, stylen, materialen en technieken. Het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW) heeft kasten vol van deze schatten.

Wat we nog niet veel hebben in onze collectie is mode uit Indonesië die meedraait in dat globale systeem. Talloze Indonesische merken dragen bij aan de modescene op de eilanden van dit enorme land. Vaak in de vorm van modest fashion, busana muslim, waarbij de huid grotendeels bedekt blijft uit bescheidenheid en eerzaamheid.

De laatste dertig jaar heeft een enorme groei plaatsgevonden in deze hedendaagse modewereld. Een aantal merken grijpt terug op lokale textieltradities in combinatie met hedendaagse verhalen, of gaan mee in globale trends en materialen. En juist dat is interessant voor een museum met een bestaande Indonesische textielcollectie.

Made in Indonesia

Waar denken we aan bij mode uit Indonesië? Een gebatikte sarong of geikatte omslagdoek, misschien een hippe hoofddoek, als je beseft dat Indonesië het grootste islamitische land ter wereld is. Vaak weten we ook nog dat de fast fashion vele werkplaatsen kent in Indonesië, met slechte gevolgen voor milieu en mens.

Een enkele Indonesische ontwerper heeft internationale bekendheid gekregen, zoals Rinaldy A. Yunardi die voor Victoria’s Secret en Madonna ontwierp. Of Tex Saverio, die met zijn vlammenjurk hoge ogen gooide in de film de Hunger games. Slechts weinig mensen die geen relatie hebben tot Indonesië zullen andere namen kunnen noemen, of belangrijke hedendaagse trends.

Als je dus een grote en belangrijke collectie Indonesisch textiel hebt als museum, moet je ook de modewereld van dat land induiken. En dat valt niet mee, want er zijn honderden zo niet duizenden ontwerpers die mooie werken maken. En ga je dan voor de haute couture, of is prêt-a-porter (niet echt dekoloniale termen overigens, maakt gelijk duidelijk wat nog als het centrum van de mode wordt gezien) en lokale mode ook interessant? Wil je als museum representatief verzamelen, of de krenten uit de pap?

Mode op een kruispunt

Voor de tentoonstelling Kruispunt in het Wereldmuseum ben ik begonnen met het aftasten van de Indonesische modewereld. Ik koos drie ontwerpers die hun inspiratie halen uit traditionele technieken en patronen.

Windri Widiesta Dhari

Collectie ‘Layers of Fidelity’ (2014), Tokyo Fashion Week. Bron: Instagram @officialnurzahra

Windri Widiesta Dhari is een Indonesische designer die sinds 2010 ontwerpt voor haar brand NurZahra. ‘Nur’ betekent licht in het Arabisch, Perzisch en Urdu; ‘zahra’ lichtgevend, schitterend of stralend in het Arabisch. Daarnaast is Fatima Zahra de dochter van de profeet Mohammed.

Haar ontwerpen zijn gemaakt van natuurlijkvriendelijk materiaal en ook het maakproces is duurzaam. De Indigo, zwarte, roodbruine, witte en beige tinten werden met natuurlijke verfstoffen verkregen. Ze combineert dit met traditionele motieven en technieken uit Indonesië en daarbuiten.

Motieven als mini-mandalas, Islamitische en Turkse geometrische patronen, maar ook Japans shibori en natuurlijk Indonesische batiktechnieken zorgen voor de connectie tot de museumcollectie van het NMVW, dat werk aankocht uit de 2014 collectie “Layers of Fidelity”. Het idee achter deze lijn is de reis naar de hoogste vorm van spiritualiteit, in combinatie met elementen uit de jaren 50 en 60 van de internationale mode. De hoed is daar een voorbeeld van.

Itang Yunasz

De designer ontwierp speciaal voor NMVW een nieuwe jumpsuit, nadat de look die we wilden aankopen niet meer voorhanden was. Collectie NMVW.

Itang Yunasz (31 december 1958, Jakarta, Indonesië) is een voormalig zanger en autodidacte modeontwerper die zijn modeavontuur begon als leerling bij Maison Renato Balestra in Rome in 1980. In 1981 werd hij tweede bij de Femina Group's Fashion designers Competition (Lomba Perancang Mode) in Jakarta. In 1985/1986 richtte hij PT Yunasz Astabrata op, dat ready-to-wear kleding produceert onder het merk Itang Yunasz of het SZ-logo. Sinds 2000 richt Itang Yunasz zich op modest wear. Yunasz is eigenaar van 8 modest labels.

Expo Kruispunt Rotterdam, Wereldmuseum. Linksvoor: Windri Widiesta Dhari, Midden: Itang Yunasz.

In zijn jumpsuit bracht hij motieven op zijde aan, afgeleid van Sumbanese ikats. Omdat het museum veel van die ikats heeft, was het voor ons een interessante aanvulling op de collectie. Met deze toevoeging kan het museum namelijk laten zien dat inspiratie uit traditionele textiel springlevend is en dat traditie geen scheldwoord hoeft te zijn in de modewereld.

Dian Pelangi

Collectie Dian Pelang geïnspireerd op traditionele Indonesische technieken. Bron: Instagram @dianpelangi

En dan deze ontwerper die veel succesvolle shows in binnen- en buitenland op haar naam heeft. Zij werkt veel met songket, een techniek waarbij gouddraad wordt ingeweven in de stof wat leidt tot een soort brokaat.

Pelangi wordt in de pers wel eens gecommuniceerd als de vrouw die in haar eentje de Indonesische modest fashion op het internationale toneel bracht door haar innovatieve toepassingen binnen de mogelijkheden van haar islamitische geloof.

Als klein kind leerde ze al tekenen en ontwerpen in de gelijknamige zaak van haar ouders, tussen de naaisters en ambachtslieden. Na haar studie in Parijs, werd Dian manager van het modebedrijf dat inmiddels 14 winkels en 500 werknemers heeft in Indonesië en Maleisië. Op Instagram heeft ze ruim 4 miljoen volgers.

Ook Dian Pelangi gebruikt Indonesische traditionele textieltechnieken en materialen om de modest fashion te vernieuwen. Alles is handgemaakt door lokale ambachtslieden en om in het geval van songket de lokale tradities niet te schoferen, bedacht Pelangi een nieuwe manier van weven, zodat traditionele doeken niet verknipt hoefden te worden. Als we niet probeerden te dekoloniseren zouden we zeggen: Haute Couture. Fantastisch mooi is wellicht beter.

Dian Pelangi in eigen songket ontwerp. Bron: Hijab Dream