De invloed van Afrikaanse cultuur en mode op Nederlands kleedgedrag - Deel II
In deel 1 van deze reeks, analyseerde ik 5 historische momenten in de mode- en kostuumgeschiedenis die eveneens op de Afrikaanse kleedgedrag en cultuur geïnspireerd waren. Hier zoomde ik in op illustrerende voorbeelden uit de collectie op Modemuze.
Mede dankzij globalisering en stijgend toerisme naar het Afrikaanse continent, groeide de interesse voor Afrikaanse culturen en kleedgedrag in de twintigste eeuw. Yves Saint Laurent, Paco Rabanne en Kenzo zijn modehuizen die zich lieten inspireren door de culturen uit dit continent. Maar hoe zat het in Nederland? In deel 2 analyseer ik naar 5 voorbeelden van momenten waarbij het Nederlandse kleedgedrag inspiratie haalde uit de Afrikaanse culturen in de afgelopen 80 jaar, eveneens met illustrerende voorbeelden op de collectie op Modemuze.
6. Dashiki
Als je in de jaren 1960 en 1970 hebt geleefd of een Hiphop & R&B-festivalganger bent dan komt de dashiki je waarschijnlijk bekend voor. Dashiki is waarschijnlijk verbasterd uit het woord dansiki, wat letterlijk tuniek/shirt betekent in de Haoussa-taal, gesproken in West-Afrika.[1] De burgerrechtenbeweging van de Afro-Amerikanen in de jaren 1960 en 1970 lieten zich inspireren door de 'etnische' kleding en droegen de dashiki om hun verbondenheid met hun Afrikaanse roots te tonen. De dashiki werd daardoor een symbool van deze beweging en inspireerde de hippie-beweging die in eind jaren zestig in Europa en de VS verscheen.
Het succes van de dashiki is overigens te danken aan het Nederlandse bedrijf Vlisco dat veel dashikis produceerde voor zowel het Nederlandse als internationale publiek. Het bovenstaande ontwerp stond bekend als ‘de sigarenband’ en is een van de meest succesvolle ontwerpen van Vlisco, ontworpen door Antoon van de Manakker. Deze dashiki is overigens in opdracht van conservator Rita Bolland gemaakt voor de tentoonstelling 'Samo: een Afrikaans savannevolk in ontwikkeling' (1971-1972) en ging gepaard met een spijkerbroek.[2] De dashiki is behalve erg hip ook weer een statement, net zoals we dat kenden in de jaren 1960.
7. Bogolan(fini)
Op deze foto is te zien hoe de Bogolanfini-makers de geschilderde lappen stoffen laten drogen
De oorsprong van de bogolan ligt in de twaalfde eeuw in San – Zuidoost Mali -, vervaardigd door Bananan-jagers. Deze ontwikkelde een techniek om lappen katoenen stoffen te maken waarbij er met modder (bogo) op werd geschilderd. Hier maakten ze kleding uit om zichzelf te camoufleren. Hierdoor ontstonden verschillende prints zoals de herkenbare zigzaggende motieven. Naast dat het camouflerend oogde, hadden de motieven ook bepaalde betekenis voor de drager.[3] ‘You are what you wear’, zegt men toch?
Opvallend is dat de vrouwen en mannen elk hun eigen taak hebben; oorspronkelijk werd het weven van de stoffen alleen gedaan door de mannen. De vrouwen brachten de decoratie aan op de doeken met tekens die, bijvoorbeeld, dienden als bescherming tegen kwade geesten. Voornamelijk in de jaren 1980 waaiden deze stoffen – onder andere door Chris Seydou – over naar Europa en werden ze zowel als kunstwerken en kleding verkocht.[4] Max Heymans – erkend als een van Nederlands top couturiers – liet zich in de bovenstaande outfits hoogstwaarschijnlijk inspireren door de prints. Ook in 2014 gingen jonge Nederlandse talenten voor Dutch Design in Development aan de slag met deze print georganiseerd door Stichting MUD.[5]
8. Toeristenmarkt
Velen kennen het wel; souvenirs kopen die een aura hebben van de authentieke cultuur van het land dat je bezoekt. Al sinds de kolonisatie maken lokale gemeenschappen in Afrika ‘toeristenkunst’ voor de Europese vraag naar 'exotische' objecten en kunst. Vanaf de twintigste eeuw verkennen steeds meer toeristen het Afrikaanse continent, waardoor de vraag steeg naar exclusieve ‘authentieke spullen’.[6] Een voorbeeld van dergelijke gemeenschappen is de Maasai, een nomadische community voornamelijk woonachtig in Tanzania en Kenya. Deze groep is vooral populair om hun toepassing van kleurrijke kralen als accessoires en in hun kleding.[7] Speciaal voor toeristen maken voornamelijk vrouwelijke Maasai kralenkettingen en andere ‘exotische accessoires’ voor het publiek.
Het betekent echter niet dat de ‘toeristenkunst’ ook echt lokaal is vervaardigd. Kenmerkende technieken, patronen of stoffen van bepaalde lokale groepen mensen worden vaak toegepast op de Westerse kledingstijl voor deze toeristenmarkt. Een vroeg voorbeeld hiervan zien we in bovenstaand object dat in Congo is gemaakt in de jaren 20/30 van de vorige eeuw. De kralen halsversiering uit Kenia en de moderne jongensjas gemaakt van Kente uit Ghana zijn ook voorbeelden die waarschijnlijk speciaal gemaakt zijn voor de toeristenmarkt.
9. Politieke betrokkenheid
De apartheid werd in Zuid-Afrika door het bestuur van premier Daniel Malan formeel ingevoerd in 1948. Een grote groep van de Nederlandse bevolking protesteerde jarenlang tegen deze vorm van rassensegregatie. Ook toenmalige Koningin Juliana gaf aan geen tegenbezoek af te leggen zolang de apartheid in Zuid-Afrika de regel was. De grootste demonstratie tegen de Zuid-Afrikaanse apartheid werd gehouden op zaterdag 11 juni 1988 waarbij vijftigduizend Nederlanders zich verzamelde op het Museumplein in Amsterdam. Verschillende soorten groepen, kerken, vakbonden kwamen hier samen om te protesteren.[8]
Het bovenstaande T-shirt illustreert de politieke betrokkenheid van deze mensen en is vervaardigd in 1987 ter ere van het 75-jarige jubileum van de Afrikaanse antiapartheidsbeweging ANC. De schenker heeft het T-shirt van iemand in Nederland gekregen. De persoon is ten tijde van het Apartheidsregime in Zuid-Afrika geweest, maar wilde in verband met de politieke situatie niet met naam aan het object verbonden worden.[9]
10.Daily Paper
Het jonge Amsterdamse fashion brand Daily Paper is een Nederlandse pionier in het vertalen van het Afrikaans cultureel erfgoed in hun kledinglijn voor het Nederlandse en internationale publiek. Het begon echter allemaal met een lifestyle-blog waarbij de drie oprichters, Abderrahmane Trabsini, Hussein Suleiman en Jefferson Osei, zich lieten inspireren door hun Afrikaanse roots. Ze schreven over de tribes en maakten shirts om de lifestyle-blog te promoten. Deze werden vrij snel populair, waardoor dit de mannen motiveerde om in 2010 actie te ondernemen en een menswear fashion brand te starten.
Zij kiezen voor elke collectie telkens een andere tribe uit het Afrikaans continent, laten zich inspireren door de kleding en leefstijl van de communities en vertalen dit erfgoed naar hun stijl. Ze bestaan pas 7 jaar en staan met hun Mali-shirt al in het boek Nederland in 100 kledingstukken van Milou van Rossum. Hier laten zij zich ook inspireren door de bogolan-doeken uit Mali. Voor hun laatste collectie van F/W 2016 lieten zij zich inspireren door de tribes uit de Okavango Delta, bekend als de ‘rainmakers van Okavango’, en creëerden regenjassen met verwijzingen naar dit culturele erfgoed.
Natuurlijk zijn er meer dergelijke voorbeelden vanuit de Afrikaanse mode en cultuur van invloed geweest voor Nederland. Dus mocht je nog meer voorbeelden in gedachten hebben, laat dan een reactie achter!
Literatuur
[1] https://houseofsarah14.com/the-dashiki-trend/
[2] https://www.modemuze.nl/collecties/tuniek-van-vlisco-textiel
[3] http://www.westafrikaans.nl/modderdoek-kuba
[4] Fashioning Africa: Power and the Politics of Dress, Jean Marie Allman, 2004
[5] https://www.ddid.nl/nieuws/dutch-designers-ontwerpen-met-modderdoeken/
[6] Couttenier, M., Congo tentoongesteld: een geschiedenis van de Belgische antropologie en het museum van Tervuren (1882-1925), 2005
[7] Kratz, A., Berg Encyclopedia of World Dress and Fashion – Africa (2010)
[8] http://www.isgeschiedenis.nl/archiefstukken/anti-apartheidsstrijders-uit...
[9] https://www.modemuze.nl/collecties/t-shirt-van-het-anc-african-national-...
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie