Africa Rules: onbegrensde mode en creativiteit

Die prachtige wax prints uit Afrika kent iedereen. Bonte kleuren, vol drukke motieven in weer andere felle kleuren, en gedragen als rok, blouse, overhemd, hoofddoek, eigenlijk alles. Op straat, maar ook bij speciale gelegenheden en door de meest aanzienlijke personen. Filmsterren! Politici! Echt Afrikaans!

In Oost-Afrika zegt men echt West-Afrikaans! De oorsprong van deze stoffen: het Brabantse Helmond. In de koloniale tijd, vanaf begin 17^de eeuw, vervoerden handelaren gebatikte stoffen vanuit Indonesië, via India, om de Kaap naar Europa. Vlisco deed dat met gebatikte doeken, die niet in Europa maar haast per ongeluk gretig aftrek vonden in West-Afrika. Het is dus de vraag hoe Afrikaans die welbekende stoffen zijn.

Nou, hartstikke Afrikaans!

Zoals het gaat met alle culturele uitingen zijn ze dan wel eerst ingevoerd door Europeanen, maar daarna toegeëigend, van eigen kleurstellingen en motieven voorzien, onderdeel geworden van de lokale cultuur, tot in die mate dat nu de hele wereld aan de wax prints denkt bij het woord Afrikaanse mode. Diaspora gemeenschappen gebruiken vooral wax print als uiting van hun verbinding met Afrika.

Afrikaanse mode bestaat niet.

Afrika bestaat uit 54 landen en nog veel meer verschillende culturen. Bestaat er zoiets als Europese mode? Is wat in Parijs rondloopt niet anders dan dat in Milaan, om even een paar toevallige modesteden te noemen? Wat wel bestaat is mode uit Afrika. Fashion Cities Africa, de aanstaande tentoonstelling over vier Afrikaanse modesteden in het Tropenmuseum, wil daar over gaan. Dat er niet zoiets is als Afrikaanse mode, en dat mode uit Afrika niet alleen bestaat uit kleurige geprinte doeken.

Het hele continent kent een grandioze geschiedenis op het gebied van textiel, dat als inspiratie dient voor hedendaagse ontwerpers uit al die verschillende landen. Ze tonen hun creaties op fashion weeks, vaak meerdere per jaar, of sturen ze via Instagram en YouTube de virtuele catwalk op. Vaak spelen lokale inspiraties een grote rol in het werk van mode- , schoen- en sieradenontwerpers, stylisten en kunstcollectieven, wat hun werk duidelijk onderscheidt van de rest van de global fashion world. Zelf roepen alle deelnemers aan de tentoonstelling volmondig: er is iets eigens aan mode uit Afrika.

Ik selecteerde enkele creatievelingen uit de vier steden om kennis mee te maken. Kennelijk heb ik een voorkeur voor jonge uitbundige mensen die geloven, nee, weten dat de wereld hun oyster is.

Casablanca, aan de Marokkaanse kust, dient als poort naar Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Vele invloeden komen er samen en zorgen voor een gevarieerd modebeeld met haute couture en ready-to-wear, op tradities gebaseerde kleding en streetwear. Vaak zoeken ontwerpers inspiratie in lokale culturele tradities. Ze werken samen met kleermakers en bijvoorbeeld wevers en borduurders. Anderen baseren zich op internationale stijlen, of mengen deze met lokale elementen.

Yassine Morabite is er zo een. Een fantastische tekenaar en schilder met een grote passie: mode. Als kind is hij bekend met mode, omdat zijn vader ontwerper is. Yassine begint met het customizen van zijn eigen kleding en brengt in 2012 NBEL op de markt, een serie t-shirts met portretten die hij voorziet van een traditionele touch. Hij wordt meteen gevraagd voor een wedstrijd in Galeries Lafayette in Parijs, waardoor hij bekendheid krijgt in Marokko. In 2014 begint hij zijn eigen label in Chefchaouen, zijn geboorteplaats, Zaz lous, dat herkenbaar is aan de combinatie van urbane popcultuur en lokale gewoonten. Zo maakt hij van Beyoncé een Amazigh-vrouwⁱ met tatoeages, draagt Frida Kahlo Chanel en is Kate Moss bijna onherkenbaar in Afrikaanse stijl.

Lagos

Lagos, Nigeria, is het modemekka van het Afrikaanse continent. Of misschien beter het Hollywood. Glamour & glitz lijkt deze stad te typeren, en veel van zijn modemensen genieten internationale bekendheid. Ze opereren dan ook in de grootste mode-industrie van Afrika. Je moet er je best doen om op te vallen, vooral onder de rijke toplaag die zich veel publiekelijk van zijn beste kant laat zien. De goed opgezette en populaire Lagos Fashion and Design Week was daar heel belangrijk in en zette Lagos internationaal als modestad op de kaart.

Onalaja is het merk van Kanyinsola Onalaja. Ze groeide op in Nigeria en volgde een mode-opleiding in London, waar ze nu gevestigd is. Haar ontwerpen tonen een liefde voor Nigeriaans erfgoed. Haar werk fuseert in haar kleding haar Nigeriaanse herkomst en ambachtelijke technieken met Italiaanse esthetiek en de formaliteit van Britse tradities. De Bees Knees-collectie, waarvan deze jurk onderdeel is, is gebaseerd op Nigeriaanse orale tradities over de Yoruba godenwereld, waar bijen de nectar maken die zorgt voor de zoetheid van God (Oluwakanyinsola).

Nairobi

Voor Nairobi is de virtuele wereld erg belangrijk voor het verspreiden van mode. Online modefilms en foto’s op blogs en andere sociale media zijn populaire middelen om het aanwezige creatieve talent nationaal en internationaal te promoten. Publieke figuren als Keniaanse popsterren dragen graag kleding van jonge ontwerpers om die te steunen. 

Daarnaast heeft mitumba, tweedehandskleding, een onmisbaar aandeel in de creativiteit van de modescene. Na de conservatieve cultuur die de Britse koloniale overheerser naar Oost-Afrika bracht, biedt een nieuwe generatie Keniaanse creatives experimentele lokale stijlen.

2ManySiblings

Zus en broer Velma Rossa en Papa Petit is het spelen met mitumba met de paplepel ingegoten. Hun Tumblr 2ManySiblings is een creatieve plek voor kunst en fotografie, aanvankelijk bedoeld om hun interactie met hun omgeving te documenteren, is inmiddels uitgegroeid tot een arty blog met een grote groep (inter)nationale volgers. Regelmatig organiseren Velma en Papa een thrift social in de stad, waar jonge talenten bijeenkomen om hun kunst, mode en muziek te delen met elkaar. Ergens midden volgend jaar komen ze daarvoor naar Amsterdam!

Johannesburg

Johannesburg is vooral bekend als middelpunt van de anti-apartheidsbeweging en het zwarte zelfbewustzijn in Zuid-Afrika. Langzaamaan bloeide deze dichtbevolkte stad weer op tot een bruisende metropool, waar mode, muziek en kunst het straatbeeld bepalen. Wijken als Newtown, Braamfontein en Maboneng vormen het hart van de stadse modescenes en zijn broedplaatsen van vernieuwing. Door die politieke geschiedenis en haar afterlife voor mensen daar nu, hebben de creaties van ontwerpers en andere makers vaak een maatschappelijk karakter, soms overduidelijk, soms subtiel. Hun mode gebruiken ze om de verhalen van de stad en van zichzelf te vertellen. Hiervoor grijpen ze dan terug op het verleden, zowel qua verhalen als qua materialen en motieven.

The Sartists

The Sartists bestaat uit Andile Buka, Kabelo Kungwane, Wanda Lephoto en Xzavier Zulu. Dit creatieve collectief komt voort uit de ‘born-free’ generatie, geboren na de afschaffing van het apartheidsregime. De jonge mannen delen hun gedachten en gevoelens over de geschiedenis, over de vrijheidsstrijd van hun grootouders, en over de gevolgen daarvan tot de dag van vandaag op Instagram. The Sartists werkten onder meer met Converse, Levi’s en Adidas, voor wie ze een lookbook maakten en figureerden in de korte Adidas  The Sartists film It’s Not About Us. De Sports series (behalve tennis is er ook een serie over voetbal, cricket en boksen) is een eerbetoon aan zwarte atleten uit het verleden, van wie de verhalen zelden tot nooit verteld worden, maar die belangrijk waren voor de zwarte sportcultuur en identiteit.

Diaspora

Afrika heeft grote invloed buiten haar grenzen. Nakomelingen wereldwijd maken en delen mode en creëren stijl met Afrika in gedachten en hart. Waar dit voorheen niet heel bekend was in de mainstream cultuur, is nu vooral dankzij social media die creativiteit overal ter wereld te vinden en delen. De discussie die nu gevoerd wordt bij de grote modemagazines over zwarte modellen en diversiteit is daar een uitvloeisel van. Meer zichtbaarheid, meer bewustzijn en meer erkenning. Africa Rules!

Karim Adduchi

Karim Adduchi, geboren in Marokko in een familie van kleermakers, is illustrator, schilder en modeontwerper. Na zijn kunstopleiding in Barcelona kwam hij in 2010 naar Nederland om mode te studeren aan de Gerrit Rietveld Academie. In 2015 studeerde Karim af met de collectie She Knows Why the Caged Bird Sings – naar het boek van Maya Angelou - , in 2016 opende hij de Amsterdam Fashion Week met zijn collectie She Lives Behind the Courtyard Door. De volumineuze silhouetten en ambachtelijke Amazigh-technieken zijn geïnspireerd op Karims eigen jeugd in Marokko. Met een eigentijdse interpretatie van traditie kreeg Karims collectie veel aandacht van nationale en internationale pers. Het Nationaal Museum van Wereldculturen was zo gelukkig bovenstaande creatie te kunnen verwerven.

Dit was een korte inkijk in de wereld en betekenis van mode uit Afrika. De tentoonstelling Fashion Cities Africa opent op 7 oktober voor publiek en bevat veel meer verhalen van mensen die hun cultuur op artistieke manier vormgeven.

Bronnen

Hannah Azieb Pool (ed.), Fashion Cities Africa. Intellect Bristol, UK. 2016.

http://www.huffpostmaghreb.com/2016/03/27/yassine-morabite-portrait_n_9547848.html (15-9-2017)

http://nataal.com/2manysiblings/ (18-9-2017)

http://www.notedman.com/the-sartists/ (18-9-2017)