Breien in Peru: tradities en sociale betekenis

Behalve praktische functies hebben Peruaanse breisels (zoals de meeste kleding) ook sociale en symbolische betekenissen. In de chullo, maar ook in andere kledingstukken, zitten allerlei patronen die ons meer vertellen over de cultuur, de geschiedenis en de sociale verbanden van de inheemse bevolking van Peru.

Kenmerkend breiwerk

De muts is een statussymbool en daarom vindt men het belangrijk om de eigen chullo zelf te breien. Met vormen en patronen kunnen mensen de afkomst van de drager herkennen. Ook aan gebreide mouwen aan een kledingstuk kan men de relatie met een regionale gemeenschap herkennen.

Losse gebreide wollen mouw, voor 1976, Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen. Dergelijke mouwen worden dagelijks gedragen door mannen.

Aan het breiwerk is ook de maatschappelijke positie van de mannelijke of vrouwelijke maker te herkennen. Mannen breien hun eigen chullo en de eerste chullo’s van hun zonen. De tweede chullo erven jongens van hun vaders die in die tijd voor zichzelf nieuwe mutsen breien. Het breien wordt hen al vanaf een jonge leeftijd aangeleerd. Jongens van acht jaar oud kunnen al eigen chullo’s maken.[1]

Chullo’s zijn ook een indicatie van de burgerlijke staat: men kan hieraan herkennen of een jongen getrouwd is of juist op zoek is naar een vrouw. Mannen breiden dus vooral eigen chullo’s, die kunnen worden gezien als een uiting van identiteit en sociale positie. Vrouwen breien vooral andere kledingstukken, zoals truien, sokken of armwarmers, en verven ook de garens.

Een man van Accha Alta die een gebobbelde chullo breit. Bron: Clothroads.com.

Tegenwoordig breien Peruaanse vrouwen ook chullo’s maar deze zijn vooral bedoeld voor de verkoop. De oorspronkelijke, maatschappelijke betekenis van dit kledingstuk geldt niet voor toeristen die naar Peru komen.

Gebreide maskers hebben een andere sociale functie. Ze waren vroeger van cruciaal belang voor rituelen en werden later opnieuw gebruikt in christelijke feesten. De maskers worden vooral door dansers gedragen.[2] Bijvoorbeeld bij de viering van het Corpus Christi of tijdens het feest van San Isidoor, waarbij een succesvolle oogst wordt afgedwongen.

Gebreide wollen maskermuts (TM-4017-10), voor 1971, collectie Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen.

Protest en emancipatie

Naast de productie van chullo’s voor de lokale en toeristische verkoop, wordt het breien ook ingezet als sociaal bindmiddel en protest. Tijdens de burgeroorlog in de jaren 1980 en 1990 vielen vele slachtoffers. Het project Knitting for Hope brengt sinds 2010 vrouwen samen die tijdens deze oorlog iemand hebben verloren. De vrouwen ontmoeten elkaar in Lima in de buurt van het Paleis van Justitie om samen een lange sjaal te breien. Elke vrouw breit een stuk met de naam van een persoon die nog steeds wordt vermist.

Soms moesten de vrouwen het stoffelijk overschot van hun mannen of zonen identificeren aan de hand van de kledingstukken die zij zelf hadden gebreid. De gezamenlijk gebreide sjaal die in het kader van Knitting for Hope wordt gemaakt vormt een symbolisch graf voor diegenen wiens lichamen nooit gevonden zijn. Kleding  en wol hebben daarom een symbolische rol voor deze vrouwen en het breien is voor hen een manier om te rouwen en hun verlies te verwerken. Dit project is behalve therapeutisch ook een protestactie tegen geweld. Het breien is een soort vrouwelijk verzet tegen onderdrukking en onwaardigheid. De vrouwen willen hiermee hun verhaal bekend maken en  internationale aandacht verwerven.

Casa de la Mujer Artesana  (The Artisan Women’s House) is een andere belangrijke initiatief. Dit institutut brengt vrouwen samen die met breien hun gezinnen willen onderhouden.  Breisters, vaak van professioneel niveau, maken producten voor de internationale markt: ze verkopen hun breisels op internet en op internationale beurzen (bijvoorbeeld in Spanje). Het breien vormt hiermee een bron van trots, maar vooral ook onafhankelijkheid die zij nodig hebben om hun gezin te ondersteunen.

Elisabeth Elizabeth Villanueva Díaz vertelt over haar emancipatie door het breien:

Literatuur

Gravelle LeCount C., Andean Folk Knitting. Traditions and Techniques from Peru and Bolivia, Saint Paul, Minnesota 1993.

Heckman A. M., Contemporary Andean Textiles as Cultural Communication, [in:] Andean Textile Traditions. Papers from the 2001 Mayer Center Symposium at the Denver Art Museum, ed. M. Young-Sáchez and F. W. Simpson, Den

Verder lezen

'Men at Work: Knitting and Weaving in Peru' op Clothroads.com