Cornrows & Couture
Ik kom uit de tijd dat het stampen van jaartallen gebruikelijk was. Het pedagogisch nut van deze lesmethode wordt vandaag de dag in twijfel getrokken, maar – toegegeven – er is best wat blijven hangen. 1584: de moord op Willem Van Oranje, 1789: de Eerste Franse Revolutie, 1917: invoering van het algemeen kiesrecht in ons land. Een random rijtje, verwijzend naar historische feiten. Hoe anders is dat met 1492, het jaar dat Columbus Amerika ‘ontdekte’.
Generaties schoolkinderen hebben dit braaf uit het hoofd geleerd, terwijl we dit welgevoeglijk onder het kopje ‘geschiedvervalsing’ moeten scharen. Het gebied dat we kennen als Amerika was immers al ver voor Columbus bewoond door de mensen die we nu Native Americans noemen. Van een ‘ontdekking’ door de Spaanse zeeschuimer, of door wie dan ook, was dus hoegenaamd geen sprake. Dit verschijnsel, waarbij een dominante cultuur zich elementen of uitingen van een gemarginaliseerde cultuur toe-eigent, wordt ‘cultural appropriation’ genoemd. Een begrip dat net zo lastig te duiden is als uit te spreken.
Sociaal-culturele context
Culturele toe-eigening behoort niet tot het verleden. Ook in recentere tijden wordt volop gepikt en geplagieerd. Met name waar het beauty, lifestyle en mode betreft. Ga maar na: Elvis Presley (en ja: ik ben fan) staat al decennia te boek als ‘koning van de rock-‘n’-roll’, maar het gros van de Afro-Amerikaanse muzikanten van wie hij zijn zangkunsten afkeek, werd verguisd door het witte publiek en is inmiddels vergeten. Als we niet oppassen zal het traditionele blackhair-stijlen net zo vergaan.
Cornrows (plat tegen het hoofd gevlochten vlechten) en bantu knots (in elkaar gedraaide mini-knotjes) worden sinds jaar en dag gedragen binnen zwarte culturen wereldwijd. Toch zijn deze looks recentelijk toegeschreven aan Kim Kardashian en Marc Jacobs. Daarbij werden ze zelfs door de media omgedoopt: Kims cornrows werden ‘boxer braids’ genoemd en het haar van Marc Jacobs’ modellen werd bejubeld onder de noemer ‘twisted mini-buns’. Zo werden traditionele kroeshaarstijlen niet alleen gekopieerd, maar ook van hun historische en sociaal-culturele context ontdaan.
Hip accessoire
Het problematische aspect van cultural appropration is in feite drieledig:
1. Een ontwerper of modevip maakt goede sier met cultuurgoed van een gemarginaliseerde groep, zonder dat deze daar de credits voor krijgt.
2. De oorspronkelijke dragers of bedenkers van een stijl werden/worden bekritiseerd of geridiculiseerd, terwijl het plagiërende mainstream (lees: witte) modepubliek wordt bejubeld en omarmd. Zo worden cornrows en bantu knots bij een blondine ‘edgy’, ‘urban’ of ‘high fashion’ genoemd, terwijl een zwarte vrouw met zo’n coupe als niet-professioneel, niet-stylish en zelfs als ‘getto’ wordt beschouwd.
En 3. Cultural appropration is onlosmakelijk verbonden met clichés en stereotyperingen, waarbij een hele groep wordt gereduceerd tot één enkel aspect of onderdeel van de cultuur. Neem de op de geishafiguur geënte personages die we vaak zien in videoclips van westerse artiesten. Of – een van de meeste hardnekkige voorbeelden – de ‘indianentooi’ die als ‘hip’ accessoire blijft opduiken in mode en magazines. En dat terwijl dit item van oudsher een spirituele betekenis heeft en alleen door mannen van een zekere voortreffelijkheid mag worden gedragen.
Schaamteloze exploitatie
De voorbeelden van culturele toe-eigening in de mode zijn legio. Zoals ontwerpster Isabel Marant, die copyright aanvroeg op een borduursel dat verdacht veel leek op het traditionele borduurwerk van het Mexicaanse Tlahuitoltepec-volk. Dat prompt in het geweer kwam tegen deze schaamteloze exploitatie. Wat ik maar bedoel te zeggen: in een tijd waarin we ons mode en cultureel erfgoed koesteren moeten we ook respectvol met de heritage van anderen omgaan. Wil je iets lenen uit een cultuur die niet de jouwe is, zorg er dan voor dat je weet wat de betekenis is van dat kledingstuk of item. Ga na wat de historie is van een print. Dus: eerst vragen dan dragen.
Daarnaast moeten modemakers en -merken duidelijk aangeven waar ze hun inspiratie vandaan halen. Of beter nog: een creatieve samenwerking met die culturele groepen aangaan. Dat behoedt hen voor missers en voorkomt exploitatie van eeuwenoud cultuurgoed. Als laatste moeten de media hun huiswerk doen voordat ze de zoveelste designer of beroemdheid bombarderen tot bedenker of uitvinder van iets dat al honderden jaren heeft bestaan. Anders beroof je mensen van hun geschiedenis, hun identiteit en hun erfgoed. Net als Columbus destijds heeft gedaan.
Over de auteur
Janice Deul is lifestyle journalist en maakt zich als founder van het platform Diversity Rules sterk voor diversiteit in mode en magazines.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie