Een bergère met veertjes

Het Fries Museum heeft een nieuw depot, het Kolleksje Sintrum Fryslân in Leeuwarden, dat we met meerdere musea delen. Bij het uitpakken van de collectie trof ik in een doos met een Friese zonhoed met sitsen voering ook twee platte 18^de-eeuwse bergères, of herderinnenhoedjes aan.

(On)opvallend hoedje

Een van de hoedjes is van zwart geweven paardenhaar en de andere is van linnen, bedekt met gekrulde veertjes en een strik van zachtgroen zijden chenille-garen. De voering is van zachtroze zijde en van de beide striklinten is een klein stukje bewaard gebleven. De hoogte is 2 cm, de doorsnede 36 cm.

Dit hoedje was me niet meteen opgevallen, als er niet op dit moment in het Volkenkundig Museum in Leiden de tentoonstelling Wereld vol veren (tot 5 maart 2017) stond. Volgens de aankondiging is de volkenkundige collectie gecombineerd met hedendaagse internationale mode. Ik heb nog geen gelegenheid gehad die te bezoeken, maar ik denk niet dat ik er een dergelijk 18^de-eeuws modieus hoedje zal aantreffen.

Detail van een bergère met veren, ca. 1780, collectie Fries Museum Leeuwarden.

Trouwhoed?

Deze bergère, die wat zorg nodig heeft, is vlak na de opening van het Fries Museum (1881) geschonken door de welgestelde mevrouw J.J. Smeding-Tobias (1818-1890) uit Leeuwarden. Het is waarschijnlijk de trouwhoed van een van haar grootmoeders, en ik vermoed die van haar moeders kant.

Johanna Jacoba Tobias was geboren in Zwolle, waar haar beide grootvaders burgemeester waren. Dat kon in die tijd. Of het hoedje heeft toebehoord aan Catharina Thomassen à Thuessink, die in 1781 trouwde met Herman Antonij Tobias of aan de Haagse Johanna Maria Gallas, die in 1779 trouwde met Mr. Dr. Johannes Jacobus Metelerkamp, dat moet nog uitgezocht worden. Maar het geeft al wel een duidelijke datering: zo rond 1780.

En zo beland je van de mode in de politiek in de tijd van de prinsgezinden en de patriotten: Metelerkamp was in 1787 een der 7 burgemeesters die tegen de verandering van ‘het Regeeringsreglement’ waren en daarom 23 januari 1787 niet herkozen werd. Maar hij werd kort daarna door de Prins-erfstadhouder opnieuw benoemd en was kennelijk prinsgezind. Hij trad af bij de omwenteling van 1795.

Binnenkant van een bergère met veren, ca. 1780, collectie Fries Museum Leeuwarden.