Een staatsiejapon van koningin Wilhelmina

In de collectie van Paleis Het Loo bevindt zich deze prachtige avondjapon van koningin Wilhelmina. De japon is van blauwe crêpe chiffon, bezaaid met glaskralen geborduurd in een prachtig lijnenspel. Wat speciaal is aan de kralen is het feit dat zij van binnen helemaal hol zijn. Dit maakte de kralen kwetsbaarder, maar gelukkig hebben de meeste de tand des tijds weten te doorstaan.

Portretten van decorum

Koningin Wilhelmina (1880-1962) liet zich meerdere keren in deze kralenjapon uit 1923 fotograferen voor een staatsieportret, altijd in combinatie met een struisveren waaier en met de juwelen die haar werden geschonken als Nationaal Huldeblijk bij haar huwelijk met prins Hendrik in 1901. Op het staatsieportret uit 1931 door hoffotograaf Franz Ziegler is te zien dat Wilhelmina de japon ook droeg met een voile shawldraperie op de schouder. Op andere portretten ontbreekt deze draperie, die helaas niet bewaard is gebleven.

Paleis Het Loo, bruikleen SHVHON, Den Haag, fotograaf Tom Haartsen

De koningin werd ook in deze kralenjapon in olieverf door de schilder W.B. Tholen op het doek vereeuwigd. Dit schilderij, dat zich nu in de collectie van de Eerste Kamer op het Binnenhof bevindt, was bestemd voor de Volksraad in Nederlands-Indië. Voordat het daarheen zou afreizen werd het kortstondig opgesteld in april 1931 in een Haagse kunstzaal. Volgens een krantenbericht moest het vooral een ‘portret van decorum’ worden.

W.B. Tholen (1860-1931), 1931. Eerste Kamer der Staten-Generaal, Den Haag. Fotograaf: Hans Kouwenhoven.

Struisveren waaier

Met de keuze voor deze gracieuze creatie, in combinatie met een struisveren waaier, volgde de koningin de mode, die in een krantenartikel in 1930 als volgt werd beschreven: “Hoe is het dan mogelijk dat de waaier ooit uit de mode is geweest? Eenigszins is het wel te begrijpen, want in onzen sportieven tijd gaat het om de snelheid en niet om gratie. Doch de moderne japonnen eischen juist weer gratie van ons en daarom is de waaier weer teruggekomen als onderdeel van het toilet. Zij zijn gewoonlijk van struisveren in de kleur van de japon (...)”.

Deze struisveren waaier, bestaande uit twintig prachtige struisveren, is een zogenoemde pleureuse; de struisveren vallen als een ‘waterval’ uiteen. Het handvat, met een gekroonde ‘W’ van diamanten, en de pennen waarin de veren zijn bevestigd, zijn van ivoor uit de voormalige Belgische kolonie Kongo. De waaier was een geschenk van de vrijmetselaarsloge De Goede Hoop uit Kaapstad ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina in 1923. Aan de waaier zit een klein fluwelen beursje bevestigd. Koningin Wilhelmina droeg de waaier geregeld bij diners, soirees en bals.

Crisisjaren

Koningin Wilhelmina spendeerde in de jaren twintig van de twintigste eeuw gemiddeld 12.000 gulden per jaar bij bekende modehuizen als Hirsch, Kühne en Premet. Deze japon getuigt nog van dit soort aankopen. Maar tijdens de crisisjaren waren de rekeningen beduidend lager en kocht de koningin meer bij minder bekende, dus goedkopere, modehuizen. Ook besloot zij in 1933 om alle hoffeesten af te lasten, wat misschien weer tot problemen in de wereld van couturiers en modehuizen heeft geleid. Deze kralenjapon getuigt nog van de laatse onbezorgde periode die aan de crisis vooraf ging, de roaring twenties.

In dit artikel zijn termen gelinkt die voorkomen in het lexicon van mode ABC.