Een trui van porselein: van draagbaar kledingstuk naar breekbaar kunstobject

Textiel en porselein: een geëngageerd huwelijk?

Als artist in residence bij ArtEZ in Arnhem kreeg Inderjeet Sandhu de kans om met een – voor hem – nieuw materiaal te werken: porselein. Zijn project ‘Being processed’ bestaat uit kledingstukken die zijn omhult met porselein. De kunstwerken, als de objecten zo genoemd mogen worden, lijken op bevroren kleding. Ze zijn koud, stijf en daardoor onbeweegbaar.

De truien, sokken en T-shirts die hij voor dit project heeft gebruikt waren onbruikbaar of kapot. Het porselein brengt deze afgeschreven kledingstukken in een nieuw licht. De objecten doen denken aan breekbare fossielen. Oude objecten die met veel zorg en aandacht bewaard moeten blijven.

Het is een ongebruikelijke combinatie van materialen. Dit geëngageerde huwelijk tussen textiel en porselein roept vragen op. Hoe gaan we om met onze kleding in tijde van de wegwerpindustrie? Wat zijn de consequenties van fast fashion? Waarom wordt merkkleding zo belangrijk geacht? Deze en andere cruciale vragen over mode, duurzaamheid en productieprocessen, waren het onderwerp van gesprek.

Massaproductie versus ambachtelijk productieproces

Uit een doos haalt Sandhu een glimmend en glanzend object voorzichtig tevoorschijn. Het is een porseleinen onderbroek, wat de nodige humor meebrengt, want vertelt Sandhu ‘als het me aan het lachen maakt, dan weet ik dat ik op de goede weg zit.’ Alle kleine details zijn nog zichtbaar, zoals de kanten bies en een strikje. Maar hoe zijn deze porseleinen kledingstukken gemaakt?

Inderjeet: ‘Het maakproces is heel simpel. De kledingstukken doop je in vloeibare porselein en daarna worden ze op hoge temperaturen gebakken. Vervolgens worden ze gelakt, zodat ze een glans laag krijgen, en worden ze voor een tweede keer gebakken. Sommige grondstoffen lenen zich beter voor dit project, zoals katoen en wol omdat deze stoffen het porselein goed opnemen. Het is een lang proces dat enkele dagen kan duren en veel tijd in beslag neemt.’

Dit is precies waar het Sandhu om te doen is: de hedendaagse mode-industrie bevragen. Want hoe kan een onderbroek dat in een fabriek in twee minuten is geproduceerd, nu enkele dagen in beslag nemen? Zijn productieproces staat lijnrecht tegenover het productieproces in schimmige fabrieken met slechte werkomstandigheden.

Waarom een bh geschikt is als kunstobject

Opvallend is dat de meeste kledingstukken voor het vrouwelijk lichaam zijn bedoeld, waaronder veel lingerie. Ook Sandhu blijkt het opvallend te vinden dat er geen mannenonderbroeken zijn gebruikt. Maar, zo stelt Sandhu, ‘boxers zijn eigenlijk gewoon korte broeken,’ en dus niet zo interessant. Daarmee bespreken we een cruciaal onderwerp, want hoe is hij tot de keuze gekomen van de kledingstukken? Welke zijn wel/niet geschikt (of de moeite waard) om in porselein te worden gegoten?

Inderjeet: ‘Een bh laat je als kledingstuk niet rondslingeren in je huis, maar nu als porseleinen object zou je het wel tentoonstellen. Lingerie heeft op die manier geen seksuele associaties. Door het kledingstuk uit de private sferen, zoals een slaapkamer, te halen en op een pronkstuk te plaatsen en in een nieuw materiaal te presenteren, zullen mensen er op een andere manier naar kijken.’

Het weghalen van de identiteit van een kledingstuk

Een nieuwe manier van kijken naar kleding, daarin is Sandhu zeker geslaagd. Door het gebruik van porselein, krijgen gewone kledingstukken andere associaties. Porselein is kleurloos, smaakloos en eigenlijk heel neutraal. Het productieproces van Sandhu zorgt ervoor dat een kledingstuk van zijn kleur en merk wordt ontdaan. Het blijft verscholen onder een laag porselein. Toch zullen alle kledingstukken bepaalde herkenbare modellen, breisels of andere details bevatten die het merk als het ware kunnen ‘verraden’. En dat maakt het juist zo interessant volgens Sandhu.

Inderjeet: ‘Mensen kijken vaak niet eens meer naar een kledingstuk. Zodra er een groot merk op staat, is het per direct goed. Het merk bepaalt ook hoe er met het kledingstuk wordt omgegaan. Een H&M trui gooi je in de wasmachine, terwijl je een Versace trui met de hand wast of naar de stomerij brengt. Bij dit project worden alle kledingstukken gelijk behandeld. Hoewel ik er zelf ook niet altijd in slaag, vind ik het heel belangrijk dat dingen zonder label worden bekeken.’

En dat is een belangrijke les die Sandhu ons met dit project leert. Niet te snel oordelen, meer aandacht hebben voor een individueel stuk en de potentie in een kledingstuk zien. De labels, marketing en branding van merken kunnen zo dominant zichtbaar zijn, dat het kledingstuk an sich naar de achtergrond verdwijnt.

Porselein = neutraal materiaal?

Toch moet daar een kleine kanttekening bij worden geplaatst. Het porselein heeft zeker een rustige en neutrale uitstraling, maar dat is het niet, want ook wit is een kleur. Is het überhaupt mogelijk een identiteit of geschiedenis van een kledingstuk compleet weg te vagen? Zoals Sandhu zelf al stelt, ‘het heeft ook iets treurigs, er wordt een identiteit weggehaald en mensen weten niet wat ze ermee moeten’. Dit gegeven lijkt hem bezig te houden. Hij vraagt zich hardop af waarom de gebroken kledingstukken een witte kleur hebben.

Inderjeet: ‘Wit is ook een kleur, maar wel het meest neutrale wat je kan kiezen wat mij betreft. De associatie die ik zelf een beetje heb als een gekleurd iemand, is dat wit wat meer wordt geaccepteerd. Het is meer de norm. Bovendien wilde ik gewoon zo dicht mogelijk bij die porseleinen kleur blijven, en dat was die witte kleur. Ik wilde het natuurlijke product in zijn waarde laten, zonder kleuren toe te voegen. Behalve de glans laag.’

Wie de porseleinen kledingstukken van Sandhu met eigen ogen ziet, kan niet anders dan het met hem eens zijn. Het toevoegen van bijvoorbeeld blauwe of rode kleurpigmenten door het vloeibare porselein, zou niet passen bij dit project. De witte, gebroken kledingstukken zien er fragiel en kwetsbaar uit. Ze dragen een onschuldige en poëtische lading met zich mee.

Op de grens tussen mode en kunst

In ‘Being Processed’ zijn sommige kledingstukken zo vervormd en daardoor vervreemd, dat ze onherkenbaar zijn geworden als kledingstuk. Zo wordt een T-shirt een soort abstract beeldhouwwerk, waarin de vorm van een shirt niet meer zichtbaar is. Ook worden de kledingstukken in de traditie van antieke objecten (zoals servies, vazen en beelden) geplaatst door het porselein. Daarmee wordt het laatste onderwerp aangestipt, want waar ligt de grens tussen mode en beeldende kunst? Wanneer is een kledingstuk een mode-object en wanneer is het een kunstobject?

Inderjeet: ‘Eigenlijk is het heel onhandig wat ik heb gedaan. De porseleinen kledingstukken zijn zo fragiel dat het een ballast is. Misschien gaan deze porseleinen kledingstukken zelfs voorbij haute couture. Ze worden een artefact; een kunstobject. Een vraag die ik mijzelf tijdens dit project stelde was hoe je een kledingstuk tot zijn maximale waarde kan brengen? Kledingstukken van goud of diamanten? In dit proces was het porselein, het hoogst haalbare, het meest gelijkmakend, en het meest tijdrovend. De porseleinen kledingstukken zijn heel ambachtelijk, en dat ontbrak eraan in het begin.’

Mode = Kunst

Alle kledingontwerpers zijn ook kunstenaars, zeker Inderjeet Sandhu. En alle kledingstukken – draagbaar of niet draagbaar – zijn ook een kunstwerk op zich. Mode is een onderschatte kunstvorm die op gelijke voet zou moeten worden behandeld met traditionele kunstwerken, zoals beeldhouwkunst. Sandhu gaat verder op dit pad en blijft de grens tussen mode en beeldende kunst opzoeken. Met zijn huidige project is hij aan het werk met nog meer vernieuwende materialen in combinatie met textiel: metaal en marmer.

Verder lezen:

• Wil je meer weten over Inderjeet Sandhu en/of op de hoogte blijven van zijn nieuwe werk? Dit is zijn website en zijn Instagram. 
• Wil je meer voorbeelden van ontwerpers die op de grens tussen mode en beeldende kunst balanceren? Lees dan deze blog over de ontwerpersgroep ‘Das Leben Am Haverkamp’, die twee dimensionele kledingstukken ontwierpen.