Ode aan de tas: van verzamelwoede tot Tassenmuseum

"Welke vrouw kan er nu leven zonder haar tas.  Ondanks onze aanhankelijkheid aan de tas staan maar weinigen bij stil dat een op het oog zo alledaags voorwerp als de tas een buitengewoon rijke geschiedenis heeft, en in de vele eeuwen van zijn bestaan een opmerkelijke ontwikkeling heeft doorgemaakt", aldus Hendrikje Ivo, wiens persoonlijke fascinatie voor de tas uitgroeide van een verzamelwoede tot het Tassenmuseum.

Variatie, vormen en technieken

Het zijn de geschiedenis van de tas, de variatie aan materialen, vormen en versierende technieken, en de kunsthistorische stromingen die de tas voor een collectioneur tot een boeiend voorwerp maken, en die voor Hendrikje de aanleiding zijn geweest om tassen te verzamelen. 

Kralenbeursje met afbeelding van giraf, Frankrijk, ca. 1827. Collectie Tassenmuseum Hendrikje,© S. Ivo

Nuttig gebruiksvoorwerp

Tassen en beurzen waren al vanaf de vroegste tijden een nuttig gebruiksvoorwerp zowel voor mannen als vrouwen. Al vanaf de late Middeleeuwen bestond al een grote variatie aan tassen en beurzen. Naast de tassen en beurzen voor het dagelijkse gebruik, had men ook beurzen en tassen die gebruikt werden voor speciale doeleinden, zoals huwelijksbeurzen, speelbeurzen, handwerktassen, reuktasjes, brieventassen en tassen voor het meedragen van aalmoezen, de bijbel, geld, een miniatuur of een zegel.

Sommige waren de stille getuige van een historische gebeurtenis of persoon met de hoop dat wij die niet zullen vergeten, zoals een zilveren beugeltas met op de zilveren haak het hoofd van Stadhouder Willem V. De aankomst van de eerste giraf in Frankrijk ( 1826) en de eerste stoomboot die de Atlantische Oceaan oversteekt (1838). zijn historische gebeurtenissen die  nauwgezet vastgelegd zijn op de eerste souvernirtassen en- beurzen. 

Paar dijzakken, in vlamsteek, Engeland, 1766. Collectie Tassenmuseum Hendrikje

Oorsprong van de huidige tas

Ondanks de ruime keus in vroegere eeuwen, moet men voor de ware voorlopers van de huidige tas in al haar vormen, materialen en draagwijze terug naar het begin van de 19de eeuw. Vanwege de interesse voor de Oudheid werden de japonnen sluik. De taille ging omhoog en een modieuze japon moest van fijne linnen of mousseline zijn. Voor de losse zakken die dames voordien onder de wijde japonen droegen, was geen plaats meer.

Leren tas met dekplaat van schildpad, Duitsland, 1820-1830. Collectie Tassenmuseum Hendrikje,© S. Ivo

De reticule

De inhoud van de dijzak verhuist naar de eerste echte voorloper van de handtas, het reticule. Gedurende enkele decennia bleef het modieus om de tas in de hand te dragen. Met de industriële revolutie kwamen 'nieuwe' materialen die tevens hun weg vonden naar deze nieuwe tas.

Met de toename van het reizen in de 19de eeuw ontstaat een assortiment aan tassen voor de moderne reiziger. De kleine handbagage voor in de trein groeit uit tot de ware voorloper van de handtas. In het begin van de 20ste eeuw nemen met de emancipatie van de vrouw, haar toenemende deelname aan het arbeidsproces en met de toenemende mobiliteit de praktische eisen voor de tas toe.

Aluminium clutch met kunststof laag, Frankrijk, ca. 1930. Collectie Tassenmuseum Hendrikje,© S. Ivo

In de 20ste eeuw hebben vele verschillende tasmodellen de revue gepasseerd, zoals de enveloptas, schouder- en rugtas. In tegenstelling tot vorige eeuwen waarin de tassenmode veel langzamer verliep en jaren mee kon, is de tas tegenwoordig verworden tot een modeaccessiore dat elk seizoen wisselt en waarin de modemerken de leidende positie innemen. 

In onze huidige tijd is de tas door al die onmisbare rommel meer dan ooit het huisje waar de vrouw haar hele huishouden in meesjouwt. 

Dertig jaren verzamelen en studeren en meer dan 5000 tassen. Het resultaat vindt u in het Tassenmuseum.

Meer weten?

Deze blog-post is een bewerking van het artikel van Sigrid Ivo, Een ode aan de tas. Van verzamelwoede tot Tassenmuseum (Kostuum 2005, p. 72-82) dat eerder verscheen in het jaarboek Kostuum van de Nederlandse Kostuumvereniging.

Modemuze werkt samen met de Kostuumvereniging. Maandelijks verschijnen artikelen uit het rijke archief van de vereniging op Modemuze. Voor meer informatie over  de NKV, een abonnement op het Bulletin of de thematische jaarboeken zie website Nederlandse Kostuumvereniging of register jaarboeken: http://kostuumvereniging.nl/wordpress/wp-content/uploads/2016/02/register.pdf