Betovergrootoma in een nieuw jasje: illustraties van 19de-eeuwse mode

Roxy van Bemmel volgde modehistoricus Ruby Helms al een tijdje op Instagram. Op haar populaire account @whatgrandmawore en gelijknamige blog biedt Ruby lezers een toegankelijk kijkje in de modegeschiedenis. Hun gedeelde liefde voor de vroege 19^de-eeuw leidde tot een samenwerking, waarbij door Ruby gecureerde historische kledingstukken en bijbehorend verhaal de inspiratie vormen voor een moderne modeillustratie. In dit blog worden de illustraties en verhalen van een Biedermeierjapon en avondjurk in rouwstijl uitgelicht.

Interpretatie van een Biedermeierjapon uit 1826

Het dameskostuum van de eerste helft van de negentiende eeuw kende vele veranderingen. Na de relatieve eenvoud van de empirestijl, die werd geassocieerd met het keizerrijk van Napoleon, kwam vanuit de nieuwe geïndustrialiseerde en verstedelijkte burgerij de Biedermeierstijl op.

Britse Biedermeierjapon, 1826-1827, collectie The Metropolitan Museum of Art.

Zijaanzicht van de Biedermeierjapon, 1826-1827, collectie The Metropolitan Museum of Art.

Bij deze japon uit 1826 ligt de nadruk op een smalle, iets verhoogde taille, die bovendien wordt benadrukt door de brede schouders en volumineuze rok. De Biedermeierstijl refereerde ook veel aan het historische kostuum: zo zijn de schapenboutmouwen geïnspireerd op kledingstukken uit de zestiende eeuw. Qua silhouet is de jurk een duidelijke overgang van de eenvoud van de empirestijl naar de overdreven grote crinolines en tight-lacing korsetten van de jaren 1860.

Grote details en kleurrijke patronen

Na een hele map vol jurken te hebben verzameld, kwam Roxy tot de conclusie dat zij van nature wordt aangetrokken tot japonnen met gigantische mouwen, grote motieven en veel kleur. De kenmerken sluiten goed aan op haar kleurrijke, gestileerde signatuur. Uit de map koos Roxy de Biedermeierjapon van The Metropolitan Museum of Art om een nieuwe interpretatie van de schilderen, waarna Ruby verder onderzoek deed.

Moodboard voor de uiteindelijke illustratie van de Biedermeierjapon. Bron: Roxy van Bemmel in samenwerking met Ruby Helms.

De opvallende, repetitieve geometrische print was mogelijk door de uitvinding van de cilinderdruk eind achttiende eeuw, waardoor textiel op grote schaal met complexe textielprints bedrukt kon worden en zo beschikbaar werd voor een groter publiek. De kleuren chroomgeel en Turks rood, beide in de print van deze japon, waren destijds zeer populair.

Een Regencyjapon in rouwstijl uit 1818

Roxy van Bemmel, Interpretatie van een rouwjapon, 1818, Victoria and Albert Museum Collection, Londen. In samenwerking met Ruby Helms.

Deze illustratie is geïnspireerd op een avondjurk in rouwstijl is gemaakt in de periode die in Groot-Brittannië bekend staat als Regency. Deze naam refereert naar de politieke situatie waarin het land zich verkeerde: vanwege de ziekte van Koning George III regeerde zijn zoon William IV tussen de jaren 1811 tot 1820 namelijk als prince regent. De kunst en architectuur die in deze jaren populair was, vaak met neoclassicistische invloeden, kreeg eveneens deze benaming. Veelal wordt de Regency-stijl gezien als het Britse antwoord op de Franse empire.

Kenmerkend voor vroege Regency-japonnen zijn de verhoogde tailles en vierkantige halslijn: een overeenkomst met de Franse mode. Beide stijlen refereren hiermee aan historische kostuums, zoals de chiton en de peplos uit de klassieke oudheid. Anders dan de decadente nonchalance van de Franse merveilleuses (modieuze, aristocratische vrouwen) was de Regency strakker en geconstrueerd. Hoewel de jurken geen ingesnoerde taille hadden, werden onder deze losse jurken gewoon korsetten gedragen.

Avondjapon met zwart machinaal kant over een witte onderjurk, ca. 1818, collectie Victoria and Albert Museum, London.

De japon is uitgevoerd in een machinale zijden tule, een relatief nieuwe stof uitgevonden in jaren 1760, met daaronder een witte onder japon. De rozetten en gallons zijn gemaakt van een zijden satijn en de epauletten op de schouders zijn met metaaldraad verstevigd.

De reden dat deze japon is uitgevoerd in rouwkleuren, is dat Prinses Charlotte, kleindochter van George III en troonopvolgster, in 1817 stierf na de bevalling van haar zoon. Dit zowel persoonlijke als constitutionele drama wierp het gehele land in een maandenlange staat van rouw.

Princess Charlotte of Wales (naar George Dawe). ca. 1817-25. Olie op doek. Royal Collection Trust, London.

Lagen van zwart gaas schilderen

Deze avondjapon vormde voor Roxy een flinke uitdaging. Ruby was benieuwd naar de manier waarop Roxy haar stijl tot uiting kon brengen in een ‘kleurloze’ jurk. Maar niet alleen het zwart was lastig over te brengen op papier.

Het gaas dat in de japon is gebruikt, zorgt voor veel diepte en textuur, wat niet gemakkelijk tot uitdrukking kon worden gebracht in verf. Er gingen dan ook meerdere versies van de illustratie aan vooraf.

Hoewel de jurk lastig uit te beelden was, is het Roxy gelukt er toch een karakteristiek beeld van te maken, waar uiteindelijk ook nog veel kleur in verwerkt is.

Whatgrandmawore & Whatsaroxy

Deze post verscheen eerder in het Engels op Ruby's blog: What Grandma Wore (deel 1 & deel 2).