Dekoloniseren, kunst en mode: Territory Dress door Susan Stockwell

Als je nu in het Tropenmuseum de trap opgaat, het museum in, hoor je onderaan de trap al een Britse vrouwenstem een gedicht voordragen. Op de achtergrond klinken de zee en enkele meeuwen. Het is de stem van kunstenaar Susan Stockwell, wiens fabuleuze werk je bovenaan de trap tegemoet komt schrijden: Territory Dress. 

Dolores

Deze prachtige jurk, geïnspireerd op 19^e-eeuwse silhouetten en stijlen, is in opdracht gemaakt voor het Tropenmuseum, of beter, voor het Nationaal Museum van Wereldculturen waar het Tropenmuseum onderdeel van is. 

Susan noemde onlangs de jurk gekscherend Dolores, toen ik haar vroeg haar een naam te geven voor het gemak. Hoe toepasselijk eigenlijk. Het Spaanse dolores, in het Nederlands vertaald als pijnen, verwijst linea recta naar de thematiek van de jurk: het Nederlands kolonialisme en haar erfenis. De jurk zit vol verwijzingen daarnaar.

Figuur 1: detail van 'Territorial Dress', 2019, Susan Stockwell, Inv. nr. 7175-1a

Suriname en Caribisch Nederland

De jurk is grotendeels gemaakt van oude en nieuwe landkaarten, volgens Stockwell een mannelijk domein, zeker in het verleden. Mannen die gebieden in kaart brachten en veroverden, grenzen vastlegden, territoria afbakenden. Zoals dat ook gebeurde en gebeurt met vrouwenlichamen, duidelijk in ons hedendaagse bewustzijn gebracht door de #MeToo beweging. 

De overheersende wereldzeeën maken de jurk blauw van kleur, met witte vlekken: landen. De torso van de jurk is gemaakt van een oude kaart van Suriname, inclusief het met Guyana betwiste landsdeel. Er overheen een jasje met opstaand kraagje, zoals eventjes populair in Europa in de late 19e eeuw. Het jasje is gemaakt van een hedendaagse kaart van Nederland, waarbij de het wegennetwerk onderaan de mouwen langzaam als bloedaders afdruipen. 

De buik bevat een holte, waarin een handelschip vertrekt of aankomt uit een Nederlandse haven. Het schip heeft een zeil van Antilliaanse guldens. De rok van de jurk bestaat uit vele lagen kaarten in stroken van plekken van over de hele wereld. Voor Stockwell zijn kaarten een vorm van communicatie, zoals mode dat ook is. Ze heeft de stroken papier verder bewerkt met barcodes, de huidige manier van communicatie, en tevens verwijzing naar de behoefte van mensen en musea om te categoriseren, te ‘taggen’.

Figuur 2: detail van 'Territorial Dress', 2019, Susan Stockwell, Inv. nr. 7175-1a

Indonesië 

De sleep van de rok, met een prominente tournure van angisa’s, Surinaamse hoofddoeken waarmee vrouwen communiceerden, is gemaakt van op stof geprinte kaarten. Hier en daar liggen donkergekleurde bloemen op de sleep. Ze zijn gemaakt van Indonesische gebatikte stoffen met zogenaamde verboden patronen: in de tijd van de vorstenhoven op Java, waren bepaalde patronen verboden voor het gewone volk. 

De westers geklede Dolores is uiteraard geen gewoon volk. En Dolores staat met beide voeten in het nu, in de erfenis van de koloniale tijd, waar we hoofdzakelijk communiceren via de computer, waarvan gekleurde draden de laatste delen van de jurk vormen. En door die computer weten we meer van elkaar dan ooit. Hopelijk leidt dat tot nieuwe kennis, bewustzijn en erkenning.

Figuur 3: detail van 'Territorial Dress', 2019, Susan Stockwell, Inv. nr. 7175-1a

Territory Dress staat tot eind maart in het Tropenmuseum. Ze komt terug in de grote tentoonstelling de Erfenis die midden 2021 zal openen.