Rozenkransen & Seks: Madonna als stijlicoon
Madonna, Maria moeder van Jezus Christus óf Amerikaans popster, spreekt tot ieders verbeelding. Laat staan die van Madonna (popster) zelf. Binnen haar vijfendertig jarige profloopbaan als ‘Queen of Pop’ is Madonna niet bang geweest om in haar kledingkeuze de religieuze associatie met haar naam te onderstrepen.
In deze blogpost ga ik specifiek in op de manier waarop Madonna katholieke iconografie als een ware beeldenstormer kapot slaat om zo een eigen (geëmancipeerde) draai eraan te geven. En dat allemaal door het dragen van de juiste outfit….
Made in Italy
Madonna Ciccone, en ja Madonna is haar echte naam, is geboren en getogen in Amerika. Haar opa is van Italiaanse komaf en katholicisme was geen vreemde in het Ciccone huishouden. Ze stopt vroegtijdig met haar dansopleiding om haar droom na te jagen van een succesvolle carrière als modern danseres. Het duurt niet lang voordat ze een microfoon oppakt en als zangeres naam maakt. Een paar disco hits verder en Madonna sleept een record deal binnen en begint te timmeren aan de weg naar roem en vooral rucht.
Rozenkransen en kruizen
Madonna wordt tegenwoordig geprezen om haar veelzijdigheid en de kameleon-achtige manier waarop ze omgaat met haar uiterlijk. Van Disco-cowboy tot zigeuner; ze is niet bang om extremen op te zoeken. Het alter ego van Madonna waarmee ze beroemd werd is de “jaren-tachtig/begin jaren-negentig-Madonna”; de Madonna met Marilyn Monroe blonde lokken en schoonheidsvlek, gekleed in laag-na-laag mesh, van kant, tule en kledingstukken met gaten erin. Opvallend statement: haar outfit werd verzwaard met (vergrote) rozenkransen en kruisen om de nek, hals, armen en in de oren.
Videoclip: Madonna – Like A Virgin
Als een maagd
Haar studio-album Like A Virgin (1984) kan getypeerd worden als de eerste zwaai met de moker richting het katholicisme. Vooral de gelijknamige single met videoclip deed veel stof opwaaien. In de videoclip zingt Madonna niet alleen over een van de grote taboes uit die tijd -het verliezen van maagdelijkheid vóór het huwelijk- maar doet dit in de maagdelijke stad zelf, Venetië, al zwierend in of een trouwjurk of de hiervoor benoemde mesh/rozenkrans combi. Madonna ‘ontmaagd’ Venetië in de videoclip met haar sensuele bewegingen, geleid en verleid door de heilige Marcus de evangelist (wiens symbool de leeuw is).
Maria + Marilyn =
Keer op keer komt Madonna in opspraak doordat ze katholieke symbolen combineert met sensuele kleding (underwear als outerwear) en bewegingen. Door haar uiterlijk, het bewust spelen met haar cross-over tussen Madonna (heilige Maria) en Marilyn Monroe, in combinatie met haar songteksten (denk aan Like A Virgin maar ook Papa Don’t Preach of Express Yourself), maakt ze in die tijd voor het eerst seksualiteit bij vrouwen bespreekbaar.
Maripol: zorgvuldige nonchalance
Door het inzetten van deze botsende symboliek -onbevlekte moeder van Jezus Christus gecombineerd met bekend seks symbool- kent ze een dubbelzinnige betekenis toe aan haar werk en haar standpunten. Want promoot ze in Like A Vrigin nou wel of niet om te wachten met seks totdat je de ‘juiste’ persoon hebt gevonden? En in Papa Don’t Preach is ze nou wel of niet tegen abortus? Dit ironisch gebruik van beelden is niet geheel aan Madonna zelf toe te kennen. De look van Madonna is namelijk zorgvuldig samengesteld door Maripol, artiest/designer/stylist en vriendin van Madonna.
Kruis door het oor
Maripol, ook wel de ‘poortwachter van de jaren tachtig club cultuur’, is het brein achter Madonna’s blonde lokken en rozenkransen. Maripol is van origine Frans en arriveerde in New York in 1976 op twintig jarige leeftijd. Gewapend met een polaroid camera en kunstzinnige vrienden waaronder Jean-Michel Basquiat, Andy Warhol, Grace Jones en natuurlijk Madonna, legde ze de clubcultuur van die tijd vast. Doordat ze niet de kleding en accessoires kon vinden die ze graag wilde fotograferen, begon ze haar eigen bedrijfje genaamd Maripolitan en ontwierp ze de vele rozenkransen die de nek van Madonna zouden sieren.
Punky bricolage
Maripol’s gebruik van rozenkransen en kruisen buiten religieuze context was geïnspireerd op punkers. Punk was/is een (jeugd)subcultuur meest bekend voor bricolage; het bijeen brengen van ogenschijnlijk ongerelateerde objecten. Alhoewel het doorgaans om het shock effect gaat -een hakenkruis op de mouw of in het geval van Madonna een kruis door het oor- worden de ongebruikelijke combinaties ook gebruikt om politieke statements te maken en taboe onderwerpen aan te kaarten. De tegenstrijdigheid van object en gebruik, van Maria en Marilyn, van deviance (afwijkend/controversieel gedrag) en divinity (goddelijk/godsdienstig ofwel conventioneel gedrag), is ook juist de reden waarom haar look voor zoveel aandacht en oproer zorgde.
Videoclip: Madonna – Like A Prayer
Een stap te ver?
Het album Like A Prayer (1989) wordt tegenwoordig gezien als een pop klassieker maar was tevens haar meest controversiële werk. De videoclip voor de gelijknamige single bevat de combinatie deviance en divinity, alleen dit keer zonder blonde lokken. Van een verkrachting tot brandende kruisen, het tot leven wekken en zoenen van een heilige en dansen in een kerk in een niets verhullend jurkje De videoclip wordt gezien als de ergste nachtmerrie van elke paus en was voor velen een brokstuk te ver.
Godslastering
In 2006 tourde Madonna met The Confessions on the Dancefloor Tour, waarin ze zich getooid met doornenkrans op het podium omhoog liet hijsen, vastgemaakt aan een kruis als zijnde Jezus Christus. Dit optreden deed veel stof opwaaien en Madonna werd door meerdere groeperingen wereldwijd aangeklaagd voor godslastering. De één-op-één vertoning en vergelijking met Jezus Christus was ook voeding voor discussies die al langer gaande waren onder het kopje ‘wie denkt ze wel dat ze is?!’: Madonna (popster) of Madonna (heilige)?
Katholieke verbeelding
Wellicht is Madonna’s gehele carrière als beeldenstormer het best samen te vatten in haar recente optreden bij de Met Gala. De Met Gala had dit jaar als thema Catholic Imagination dat, veelbesproken, op de buik van Madonna staat geschreven. Gedurende haar optreden voor alle genodigden vertolkte ze Like A Prayer en Leonard Cohen’s Hallelujah, eerst gehuld in een monniken mantel om vervolgens daaronder een los vallend doorschijnend wit gewaad met daarover heen een van Jean Paul Gaultier’s korsetten te voorschijn te toveren.
De inmiddels bijna zestig jarige Madonna speelt nog altijd met de botsing tussen kuisheid en sensualiteit,. Van een monniken mantel dat een korset onthuld tot een heilige Madonna die Marilyn Monroe persifleert; het katholicisme is voor Madonna, een bron van inspiratie. Ooit zei Madonna in een interview, dat het geloof voor haar iets is waar ze altijd op terug kan komen en waarvan ze telkens weer iets kan meenemen. Mede door haar controversiële kledingkeuze heeft Madonna vanaf het eerste moment een duidelijk stempel op de mode weten te drukken.
Madonna’s optreden tijdens de Met Gala 2018
Verder lezen
Sofia Sabbar, Come All Ye Faithful: katholicisme op het Met Gala
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie