Verkleedvermaak

Koninginnedag, de inhuldiging van de koning of het jaarlijkse carnaval: Nederland kent vele feestdagen die de fantasie van vele feestvierders prikkelt. De uitdaging om de meest uiteenlopende, bonte verkleedkostuums te bedenken, staat in een lange traditie van verkleden en gekostumeerde feesten. Binnen welgestelde kringen maar ook daarbuiten, vormde het verkleden een geliefd tijdverdrijf. 

Gekostumeerde bals

Zeker in de 19^de eeuw waren gekostumeerde bals aan het hof, op de sociëteit of openbare vereniging aan de orde van de dag, waarbij men op zijn best gezien wilde worden. Voor deze belangrijke ‘social events’ werd de keuze van het kostuum dan ook serieus aangepakt. Prijzen voor de mooiste of origineelste outfit droegen zeker ook bij tot verhoging van de feestvreugde.

Twee groene japonnen, collectie Jacoba de Jonge.

Veranderende mode in verkleedkostuums

De ‘mode’ in verkleedkostuums maken deze tot een onverwacht, interessant onderdeel van de kostuumgeschiedenis. Gelukkige feestgangers konden een greep doen in de verkleedkist op zolder, waarin vaak de originele robes van grootmoeder bewaard waren bleven. Er werd niet geschroomd de japonnnen soms wat op te vrolijken voor het bal, wat resulteerde in quasi-historische kostuums met toegevoegde versieringen en kledingonderdelen.

Wie geen oorspronkelijke kleding binnen handbereik had, moest een feesttenue (laten) maken. Modehuizen voorzagen veel van hun rijke cliëntèle van exclusieve baloutfits, waarbij het modieuze silhouet van de tijd zoveel mogelijk bewaakt werd. Anderen keken in de modetijdschriften of speciale verkleedgidsen met kant en klare ontwerpen, waaraan in veel gevallen ook de mode van de tijd te herkennen is.

Félicité Lagarenne, Ivanhoe en le chevalier noir, 1823, collectie Paleis Het Loo

Historische kostuums

Historische kostuums waren tijdlang favoriet. Voorbeelden waren er te over: schilderijen, prenten, maar ook bekende verhalen spraken tot de verbeelding. Een Madame de Pompadour of Anna Boleyn boden draagsters genoeg mogelijkheden een ‘smashing’ indruk te maken. Op vijf litho’s die in 2012 zijn aangekocht door Paleis Het Loo zijn een aantal kostuums te zien geïnspireerd op personages uit de historische roman Ivanhoe van de populaire schrijver Sir Walter Scott. Ze waren bestemd voor het exclusieve Ivanhoe-hofbal, dat in februari 1823 werd gegeven door de Prins en Prinses van Oranje - de latere koning Willem II en koningin Anna Paulowna. Deze bijzondere litho’s zijn sinds februari te bezichtigen in de aanwinstenkamer van Paleis Het Loo in Apeldoorn.

Kruiswoordpuzzeljurk, collectie Jacoba de Jonge. Foto: ©Hugo Maertens, MoMu Antwerpen.

De Pierettejurk, die ook te zien is op de familiefoto uit het archief van Jacoba de Jonge. Foto: ©Hugo Maertens, MoMu Antwerpen.

Bonter en meer divers

Na 1900 werden de verkleedkostuums nog bonter en meer divers: verschillende figuren uit de commedia dell’arte, zoals de kleurrijke Arlecchino, het dienstmeisje Columbina of de clowneske Pierrot, waren zeer populair, zeker toen Pierrot met Pierrette ook een vrouwelijke tegenhanger kreeg. Op smaakvolle wijze deed ook de eigenaresse van de zwarte Pierrettejurk uit de collectie Jacoba de Jonge van het Modemuseum Antwerpen mee aan deze rage. Andere outfits leken naar de actualiteit te verwijzen, zoals de ‘kruiswoordpuzzeljurk’ uit dezelfde collectie. Deze feestgangster gaf met haar jurk een - weliswaar modieuze- knipoog naar de kruiswoordpuzzelmanie die vanaf 1925 uit Amerika overwaaide.