Waarom worden kleren bewaard?

Kleren zijn op het eerste gezicht niet de meest voor de hand liggende voorwerpen om honderden jaren in stand te houden. In deze blog een aantal voorbeelden van de uiteenlopende redenen om kleren te bewaren en te schenken.

Regelmatig wordt de vraag gesteld hoe het Rijksmuseum aan een kostuumcollectie komt. Omdat het verzamelbeleid van het museum erop is gericht dat de kostuums een Nederlandse herkomst of connectie hebben, kan niet zomaar op de veiling worden aangekocht. In tegenstelling tot andere soorten objecten worden kostuums vaak geschonken uit privébezit, waardoor de herkomst bekend is. De meeste kleren in de tentoonstelling Catwalk zijn generaties lang vererfd voordat ze in het bezit van het museum kwamen.

Als aandenken

De oudste kleren in de collectie zijn afkomstig van de Friese Oranjes, en dragen sporen van hun (dodelijke) verwondingen. De kleren zijn bewaard als aandenken aan de heldenmoed van de drager die voor het vaderland is gestorven. Het bewaren en tentoonstellen van kleren van op het slagveld gestorven monarchen vind zijn oorsprong in Scandinavië. In de noordelijke Nederlanden volgde men deze traditie op. Ernst Casimir van Nassau Dietz stierf in 1632 tijdens inspectie van de loopgraven bij het beleg van Roermond. Naast de hoed met kogelgat zijn een broek en ruitermantel bewaard (afb.2).

Afb. 2, Hoed van Ernst Casimir I, in of voor 1632, collectie Rijksmuseum

Toen zijn zoon en opvolger Hendrik Casimir in 1640 bij de Slag bij Hulst een kogel in zijn rug kreeg en later overleed werd zijn kolder (leren jas zonder mouwen) bewaard, evenals een aantal bebloede hemden en een onderbroek (afb.3). Zonder het fatale lot van vader en zoon waren hun kleren waarschijnlijk nooit bewaard gebleven.

Afb.3, Kolder van Hendrik Casimir I, in of voor 1640, collectie Rijksmuseum

Afb. 4 Kinderjurkje van bedrukt katoen, ca. 1859, collectie Rijksmuseum

Ook dit kinderjurkje is bewaard ter herinnering aan een overleden draagster. Dit keer heeft het echter niets met heldenmoed te maken. Trijntje van Leyden mocht maar tien jaar worden en daarom is een deel van haar garderobe samen met wat persoonlijke bezittingen door haar familie bewaard als aandenken. Pas in 2005 werden de objecten aan het museum geschonken.

In de verkleedkist

Afb. 5, Redingote, ca. 1786-1789, collectie Rijksmuseum

Deze redingote (jas-japon) uit de 18de eeuw werd aan het einde van de 19de eeuw opnieuw gedragen door Jkvr. Louise (Louk) Blaauw-Six. Vooraanstaande families met grote huizen bewaarden soms de kleren van hun voorouders. Het was in die tijd niet ongebruikelijk historische kostuums voor speciale gelegenheden als verkleedkleren te gebruiken. Zo droeg Louk de japon in 1881 voor een tableau vivant en in 1896 opnieuw voor een gekostumeerd bal.

Afb. 6 Louise Blaauw-Six in de redingote voor het casinobal in 1896, collectie Rijksmuseum

In de loop der jaren groeide het besef dat de kostuums ook museale waarde hadden. In 1978 schonk de familie Six een groot aantal kostuums uit de 18de tot en met het midden van de 20e eeuw aan het museum. Deze schenking vormt nog steeds een belangrijk onderdeel van de collectie.

Bewust geschonken

In sommige gevallen zijn het de dragers zelf die hun kleren hebben afgestaan aan het museum. Dit is het geval bij mevrouw Brusse-Urtebise, die in 1986 een deel van haar gekoesterde garderobe schonk. De kleren komen uit de periode 1920-1960 en waren ten tijde van de schenking al lang uit de mode. Mevrouw Brusse droeg ze tot aan die tijd gewoon door en noemde ze haar kinderen. Het kostte haar veel moeite om er afstand van te doen maar ze moet hebben ingezien dat de couture ontwerpen in een museum eeuwigheidswaarde kregen.

Afb.7 Huispyjama van mevrouw Brusse-Urtebise, Maison Borgeaud, Brussel, naar ontwerp van Vionnet, ca. 1930-1935, collectie Rijksmuseum

Denk eens aan een museum!

Natuurlijk komen niet alle ‘oude kleren’ in aanmerking voor een museale collectie maar toch blijkt er bij mensen thuis nog veel bijzonders bewaard te zijn gebleven. Gooi de garderobe van een modieuze moeder of grootmoeder daarom niet zomaar weg: denk eens aan een museum!

Literatuur

Bianca M. du Mortier, Regenten gekleed: een keuze uit de schenking Six, Rijksmuseum/Waanders, 2000