Zonnige oogappeltjes

Ware oogappeltjes zijn het, de zonnebrillen die we nu met de eerste zonnestralen massaal op onze hoofden zetten. Retro is helemaal hot, daarom hier een overzichtje van een paar spraakmakende brillen die zich in verschillende museale collecties bevinden. De collectie van het Centraal Museum bevat enkele modellen uit de jaren 50, zoals bovenstaand model, maar ook diverse ontwerperszonnebrillen uit de jaren 80.

Noodzaak of modegril?

De collectie van het Rijksmuseum bevat een van de eerste modellen die zich in een museale collectie bevindt: een zonnebril met groene glazen uit de achttiende eeuw. In het Frans-Nederlandse woordenboek van P. Marin uit 1762 wordt over deze ‘groene brillen’ geschreven dat deze niet vergroten maar juist de ogen beschermen.[1] Het vroegste model uit het Centraal Museum komt echter pas uit de beginjaren van de twintigste eeuw en toont een zeer functionele vormgeving door de kromme pootjes. Met de opkomst van de motorsport blijken de populaire zonnebescherming van de negentiende eeuw, de parasol en de hoed, namelijk niet langer te voldoen aan de veranderende eisen. De hier getoonde bril uit de collectie van Museum Rotterdam is een vroeg voorbeeld van mogelijke oplossingen die men bedacht.

Bril met ovale glazen, montuur van donker schildpad met extra paar weg te klappen transparante groene glazen, met zilveren scharnieren (1875-1900) – Collectie Museum Rotterdam, inventarisnummer 20107

Motorbril met filterende glazen (ca. 1900-1925) - Collectie Rijksmuseum, inventarisnummer BK-1984-207

Het zou tot in de jaren 50 duren voordat de zonnebril een echt massa- en modeartikel zou worden. In de modellen uit de jaren 30 ziet men echter al fraaie monturen terug. Het was in deze jaren dat voor het eerst gesproken werd van een modegril binnen de brillenwereld. Zo schrijft De Telegraaf in 1938 ‘Zonnebrillen. Noodzaak of modegril?’[2] Een voorbeeld hiervan is de pilotenbril met groengekleurde glazen. Een bril ontstaan vanuit de behoefte het felle zonlicht voor de piloten te filteren, later uitgegroeid tot een van de populairste monturen allertijden. De Aviator is nog steeds een van de meest verkochte modellen van Ray-Ban!

Zonnebril, type ‘pilotenbril’, groene glazen op sterkte in een dun montuur van goudkleurig metaal met smalle veren, “RAY-BAN” (1977-1979) - Collectie Museum Rotterdam, inventarisnummer 71111

Fashionable fifties

In de jaren 50 werden zonnebrillen een ware modetrend. Zo kopte De Telegraaf in 1956: ‘Met een zonnebril ziet de wereld er anders uit… en ziet de wereld u anders.’[3] Modellen varieerden sterk en ook de prijzen waren zeer uiteenlopend, van 75 cent tot wel 15 gulden![4] De popularisering van de zonnebril ging daarbij hand in hand met de populariteit van de opkomende filmindustrie. De Cat Eye van het Centraal Museum zou Audrey Hepburn niet misstaan hebben en de Ray-Ban Clubmaster is nog altijd visueel verbonden met het spijkerjack van James Dean.

Sun Shades (ca. 1950), Tudor Rose - Collectie Gemeentemuseum Den Haag, inventarisnummer KT 3-1979

Glamorous bril

In de jaren 60 ontwierpen de eerste modeontwerpers modellen, zoals de Eskimo Sunglasses van André Courrèges uit 1965. Om van een retrotrend te spreken: dit model is in 2014 door het ontwerpershuis in samenwerking met Alain Mikli zelfs weer opnieuw op de markt gebracht. Een dergelijke functionele benadering zag men in de jaren 50 ook bij de zogenaamde sun shades-bril die aanwezig is in de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, inclusief oorspronkelijke doos. De ‘glamorous’ bril was niet alleen ‘comfortabel’, maar ook ‘flattering’, als we de tekst op de verpakking mogen geloven. Wellicht heeft dit model geïnspireerd bij de brilkeuze van de shutter shades van Kanye West voor zijn clip voor het lied Stronger in 2007. Hij veroorzaakte er in ieder geval een nieuwe hype mee.

Oranje zonnebril met blauwgrijze glazen (2000) – Collectie Museum Rotterdam, inventarisnummer 78427

Retro en ingetogen

Hoewel het model al in 1952 door Ray-Ban geïntroduceerd werd zijn het vooral de Blues Brothers in de jaren 80 geweest die de Wayfarer populair hebben gemaakt. Dit model wordt ieder jaar opnieuw op de markt gebracht en geniet vandaag de dag nog steeds van een enorme populariteit. Kijk maar eens om je heen, al hebben mensen misschien geen ‘echte’ Ray-Ban.. het model vormt ook een bron van inspiratie voor de goedkopere modellen zoals te zien is bij bovenstaand kleurrijk oranje model uit de collectie van Museum Rotterdam.

In de jaren 80 namen de brillen zeer extreme vormen aan. Een voorbeeld hiervan zijn de zonnebrillen van de in 2006 overleden Amsterdammer Pieter Smit. In de collectie van het Centraal Museum bevinden zich enkele van zijn modellen. Volgens John de Greef was Smit “een heerlijke en eerlijke brillenboer van het betere soort” en was zijn Optiek Oogappel de enige plek waar men in de jaren 80 de juiste en de mooiste brillen kon lenen en kopen. Naast de ‘Wayfarer’ was het juist deze extravagantie en het volume die in deze jaren modieus waren in zonnebrillenland. 

Zonnebril, Pieter Smit (1980) - Collectie Centraal Museum Utrecht, inventarisnummer 22442

Retro

Deze zomer komen de modellen die hier getoond worden namelijk bijna allemaal weer in vele variaties voorbij. Anno 2015 gaat het om de statementbrillen, waarbij retro modieus is en functionaliteit de onderspit delft. Groot en kleurrijk met een dik montuur, of juist minimalistisch en uitgevoerd in subtiele tinten, het kan allemaal in 2015!

Zonnebril, Pieter Smit (1980) – Collectie Centraal Museum Utrecht, inventarisnummer 22443