De brogue: van boers naar business

Om de brogue kunnen we niet heen dit modeseizoen. De klassieke herenschoen zien we op straat in allerlei uitvoeringen voorbijkomen en ook als dame ben je bij de tijd met een paar gaatjesschoenen aan de voeten. De traditionele herenbrogue wordt tegenwoordig het meest gedragen als formele schoen onder een pak. De herkomst van de brogue heeft echter een veel minder formeel karakter.

Wat van een schoen een brogue maakt

Er wordt gesproken van een brogue wanneer een schoen is gedecoreerd met een gaatjesmotief. Binnen het type brogue wordt er onderscheid gemaakt kijkend naar de hoeveelheid perforaties en de soort patronen op de schoen. De meest voorkomende modellen zijn: de full-brogue, een schoen met gevleugelde neus (winged tip) en gaatjesmotieven. De semi-brogue, waarbij de vleugelneus ontbreekt, maar er wel sprake is van decoratieve perforaties. Tot slot de quarter-brogue, waarbij er alleen nog perforaties zijn langs de stiksels van het bovenwerk van de schoen.

De perforaties in het materiaal van de schoen zijn dus noodzakelijk om van een brogue te kunnen spreken. Dubbele leerlagen vormen het bovenwerk van de brogue, waardoor de gaatjes niet daadwerkelijk open zijn. De hedendaagse brogues hebben perforaties puur voor de sier, maar de originele versies hadden daadwerkelijk openingen in het leer en dienden de gaatjes een zeer praktisch doel.

Natte voeten

Het eerste exemplaar  van de brogue werd eind zestiende eeuw gedragen op het platteland van Ierland en Schotland. Er wordt aangenomen dat het woord brogue afstamt van bróg, ofwel schoen in Oud-Iers. De arbeiders op het land maakten gaten in hun schoeisel, zodat het water uit hun schoenen kon lopen wanneer zij zich bevonden op vochtig terrein. Tevens boden de gaatjes uitkomst bij natte weersomstandigheden. Het klimaat in Ierland en Schotland kan onstuimig zijn; de plattelandswerkers kwamen veelal thuis met doorweekte voeten. Water verdween snel uit de schoenen via de gaten en op deze manier werden de voeten van de arbeiders beschermt en konden zij comfortabeler hun werk uitvoeren.

Zonder veters

De brogue van de Ierse boeren verschilde qua maakwijze van andere schoenen. Voor het bovenwerk werd sterk, ruw leer gebruikt (ongelooide koeienhuid) en er was geen binnenvoering, zoals bij een reguliere schoen toentertijd. Voor de zool werd leer van een mindere kwaliteit gebruikt. Dit type schoen werd nog niet aangetrokken door veters, maar middels leren riempjes. De brogue schoen werd groter gedragen dan de voet; het verschil werd opgevuld door de neus op te vullen met heide of stro. Op het platteland werd de brogue beschouwd als zeer duurzaam voor veldwerk, omdat het stiksel tussen zool en bovenwerk de schoen extra stevig maakte. De schoenen werden gedurende de zeventiende eeuw gedragen door het merendeel van de Ierse en Schotse arbeiders.

In de mode

Het  brogue model nam in de achttiende eeuw geleidelijk toe aan populariteit en werd steeds vaker buiten het platteland gedragen. De toename in populariteit werd mede veroorzaakt door de uitvinding van de stikmachine. Van grof boerenschoeisel ontwikkelde de brogue zich tot degelijke veterschoen. Voor buitenactiviteiten werden bruine brogues gedragen, zwarte brogues werden door de hogere klasse gedragen tijdens formele gelegenheden.

Advertentie brogue schoenen

Het ontwerp van de gaatjesschoen was in zijn vroegere tijden eenvoudig. Toen het praktische doel van de gaatjes verdween werden de patronen op het bovenwerk decoratiever. Vanaf 1900 werd de brogue ook verfijnder, waardoor de schoen steeds vaker gezien werd bij de dames. Er verschenen meer diverse stijlen, waarvan de two-tone brogue een bekend voorbeeld is. Dit type brogue werd uitgevoerd in twee kleuren leer, voornamelijk in de combinatie zwart/wit en bruin/wit. In de jaren ’20 en ’30 werd de two-tone veel gedragen door modeliefhebbers. In de jazzscene werden iconen als Fred Astaire en Gene Kelly veel gezien met deze schoen.

Pierre Regnier, paar vrouwenschoenen met brogue versiering, 1931-1935, Gemeentemuseum Den Haag

Tijdloos

De schoen met de gaatjes heeft zich door de jaren heen bewezen; klassenverschillen en modegrillen heeft de brogue doorstaan. De schoen is tegenwoordig niet meer weg te denken uit het modebeeld. Door de diverse uitvoeringen kunnen we er zowel chique als casual mee voor de dag komen. De brogue is here to stay.

Literatuur
Joseph Sparkes Hall, The book of the feet; a history of boots and shoes, New York: W. Graham, 1847.

Valerie Cumming, C.W. Cunnington, P.E. Cunnington, The Dictionary of Fashion History, Londen: Bloomsbury, 2010.

Annette Lynch, Mitchell D. Strauss, Ethnic Dress in the United States: A Cultural Encyclopedia, New York: Rowman & Littlefield Publishers, 2014.