Hip Thuiswerkkloffie

Modejournalist Cécile Narinx vroeg zich, na het invoeren van de verstrekkende Coronamaatregelen, af: “Hoe omzeilen we de valkuil van het slonskloffie?”[1] Want: “Binnenglurende buren kunnen schrikken”, reputaties kunnen verkruimelen, zelfrespect kan verdampen, relaties kunnen inkakken, liefdesvlammen uitdoven.”

Het is een zeer actuele vraag (“Het verdraaide virus heeft ons al het nodige afgepakt, maar van ons stijlgevoel en onze waardigheid moet het met z’n vieze vuile ongewassen poten afblijven!”) – en tegelijkertijd ook eentje die ons al eeuwenlang bezighoudt. Wat kunnen we hierover zeggen aan de hand van een selectie de Modemuze-collecties?

Afb. 1: Japonsche rock, anoniem, ca. 1725-1750, Centraal Museum Utrecht, inv.nr. 8141, schenking 1937.

‘Ongekleede’ kamerjas uit Japan

Laten we wat voorbeelden uitlichten. Een die nog altijd zeer tot de verbeelding spreekt is de kleurrijke huisjas versierd met ‘groote wilde blommen’[2] die tegen het eind van de zeventiende eeuw in de mode komt bij welgestelde heren: een lange, comfortabele japonse (=Japanse) rok in de vorm van een kimono.[3] (Afb. 1) De naam van deze ‘ongekleede’ kamerjas verwijst naar een ‘lang, los - uit Japan ingevoerd of naar Japansch model gemaakt - overkleed’.[4] De populaire jassen waren behoorlijk exclusief en kwamen slechts mondjesmaat via Batavia ons land binnen.[5] Ook werden ze naar de ‘Nederlandse smaak’ aangepast: het oorspronkelijke T-vormige model kreeg aangeknipte mouwen en had een lossere kraag.[6]

Hoewel de ‘kimono-achtige nachtrock’ vooral voor binnenshuis bedoeld was, zijn er diverse portretten te vinden van mannen in deze modieuze thuiskleding: het was dé manier om jezelf en je status voor het voetlicht te brengen. Want chique was het, de vaak bonte modellen van zijde of sits waren zelfs gevoerd met zijden watten. Niet voor niets groeit uit het tot symbool voor de intellectueel: je bent als drager immers op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, én je kunt je de luxe bovendien permitteren.[7]

Afb. 2: Costume Parisien, nr. 645: Négligé pour la Promenade, 1803-1812, Amsterdam Museum, inv.nr. A 55203, legaat 1895.

Negligé in de Empire

En waar laat dat de vrouwen? Zelden zijn ze gespot in een kleurige japonse rok. Welgestelde vrouwen beschikten over ruimere keuzemogelijkheden om zich te kleden in de privé-omgeving of boudoir: een hemd (wijdvallend en lang), kamerjas of bedmantel van zachte katoen of zijde.[8] Het contrast met wat ze binnens- en buitenshuis draagt is lange tijd relatief groot.

Onder invloed van verlichtingdenkers als Jean-Jacques Rousseau is er meer aandacht voor natuurlijkheid en oorspronkelijkheid. Eind achttiende eeuw vallen huiselijk comfort en elegantie uiteindelijk samen: zie deze ‘Négligé pour la Promenade’! (Afb. 2) In deze chemise (hemd)/Empirejapon kleedde een vrouw zich naar de allernieuwste mode, de japon van mousseline was hét kledingstuk van goede smaak. (Let bovendien op de bedekking van handen en gezicht). Onder deze japonnen zat doorgaans wél nog een korset of rijglijfje.

Afb. 3: Huisjapon (robe d’interieur), anoniem, ca. 1905-1906, Rijkmuseum, inv.nr. BK-16404, aankoop 1949.

Robe d’interieur

Tegen het einde van de negentiende eeuw komt er meer en meer animo om het korset af te schaffen.[9] Dat was makkelijker gezegd dan gedaan, want vrouwen konden niet van de een op de andere dag zonder, aangezien ze deze al van jongs af aan droegen. Bij deze met rode roosjes bedrukte huisjapon van pongézijde (afb. 3) is het net of een korset niet meer nodig was, omdat het relatief los om het lichaam valt.[10] Toch zijn ook in deze japon nog ondersteunende baleinen verwerkt, ondanks dat de robe voor in huis bestemd was. Anno 2020 zijn we van de korsetten ‘verlost’ (op enkele knellende bh’s[11], kokerrokken of naaldhakken na).

Afb. 4: Dekbedjas, Martin Margiela, 1999-2000, Centraal Museum, inv.nr. 28583, aankoop 1999.

Dekbedjas en ‘pillowdress’

Maar het spel van kleding voor binnens- en buitenshuis is nog altijd actueel en een inspiratiebron voor hedendaagse modeontwerpers. Een gewatteerde kamerjas? Waarom gebruik je je vederlichte en warme dekbed niet om je op straat in te hullen, á la Margiela?[12] (Afb. 4)[13] Of maak je van je outfit een heuse Bedtime Story, zoals Viktor & Rolf deden?[14] (Afb. 5).

Nu, in onze quarantainetijd, barsten op social media over de hele wereld complete online uitdagingen los.[15] Denk aan #tussenkunstenquarantaine, #JacquemusAtHome of de #metgalachallenge. En ook op het internet inspireert het beddengoed. Sinds begin april posten Instagrammers zoals @styledbynelli en @myforteisfashion voor het eerst foto’s van zichzelf met slechts een kussen voor het lichaam en een riem om het middel met #Pillowchallenge. Een ware digitale trend is gezet. (Afb. 6) Hoewel dit waarschijnlijk geen aanrader is voor een volgende e-meeting…. En wil je zo niet de straat op, dan is er altijd nog een pillow to go.[16] (Afb. 7).