Innovatief erfgoed: Krachtvrouwen van Rotterdam

Sinds 2016 werkt Museum Rotterdam aan een gloednieuwe verzameling: Echt Rotterdams Erfgoed. Deze verzameling wordt niet in de depots van het museum bewaard maar blijft als levend erfgoed in de stad. Dit erfgoed wordt geen eigendom van het museum maar volgt de collectie op de voet. Mensen, organisaties, bewegingen, verschijnselen, alles wat een sociale impact heeft op de stad kan in aanmerking komen om Echt Rotterdams Erfgoed te worden.

Om het ook van de stad te maken is er een commissie van Rotterdammers gevormd die beoordeelt wat wel of niet in aanmerking komt. Het museum heeft tot taak om de collectie te volgen in de stad, dat vast te leggen, van context te voorzien en te presenteren.

Het kledingatelier

Een voorbeeld van Echt Rotterdams Erfgoed is inventarisnummer 11, oftewel Krachtvrouwen van Rotterdam. Het is een groep vrouwen, met Amina Ali Hussein als bevlogen initiator, die sinds 2011 is uitgegroeid tot de Stichting Krachtvrouwen Oude Westen. De stichting bestaat uit meer dan 350 vrouwen en is een dwarsdoornede van vrouwen die in de wijk wonen en leven. Het betreft vooral vrouwen die om verschillende redenen een steuntje in de rug nodig hebben. Denk hierbij aan problemen als armoede, taalachterstand, participatie met de samenleving, doorbreken van taboes en oplossen van conflicten thuis of met instanties.

Één van de activiteiten is het kledingatelier; een aantal vrouwen werken mee aan het ontwerp en het maken van de kleding in het atelier van de krachtvrouwen. De vrouwen werken met Afrikaanse prints, geproduceerd door Vlisco en maken kleding voor de vele (trouw) feesten van met name Afrikaanse families in Rotterdam. Zij voeren vele modeshows op waar de dochters van de Krachtvrouwen vaak de modellen zijn. Museum Rotterdam volgt de Krachtvoruwen en werkt ook regelmatig met hen samen. De Krachtvrouwen maken inmiddels een niet meer weg te denken deel uit van het netwerk van Museum Rotterdam.

Stichting Krachtvrouwen Oude Westen. Foto: Joop Reijngoud.

Dood erfgoed?

In mei 2016 was ik, samen met Amy de la Haye (directeur van het Centre for Fashion Curation in Londen), als spreker uitgenodigd op het 5de Symposium van de Hellenic Costume Society in Athene. We waren gevraagd om een toelichting te geven op nieuwe manieren van presenteren en verzamelen ten behoeve van de herinrichting van de kostuumcollectie van het New Museum of Greek Folk Art. Zowel Amy als ik benadrukten het belang van de betrokkenheid van de bewoners en dragers bij de collectie.

In de levendige discussie die daarna ontstond kwam vanuit de aanwezige ‘klederdrachtmensen’ duidelijk naar voren dat men het gevoel had dat ‘hun kleding’ in de museumcollecties achter slot en grendel verdween en dat niemand er meer bij mocht komen. Ook werd duidelijk dat gemeenschappen waarvan veel kleding was verworven zich een beetje beroofd voelden van hun erfgoed. Eenmaal in het museum was het voor hen niet meer toegankelijk. Voor hen voelde het alsof de kleding was gestorven. Er was geen betrokkenheid.

Levend erfgoed!

Ik trok de stoute schoenen aan en maakte de nieuwe manier van verzamelen van Museum Rotterdam heel concreet voor hen met een voorbeeld. Stel er is een prachtig 18de eeuws bruidskleed dat zich in privébezit bevindt. Het museum zou het wel willen verwerven maar het stuk is niet uniek in de verzameling. In de collectie van het museum is het één van velen, en zal daar waarschijnlijk gebruikt worden voor onderzoek. De kans dat het in een opstelling komt is nihil. Waarom is het niet mogelijk om in plaats van het stuk te verwerven, het bruidskleed in de gemeenschap te laten en te volgen? Zonder in te grijpen.

Wellicht wordt het vermaakt, gewassen, versteld. Hopelijk wordt het steeds opnieuw gebruikt. De informatie die dat oplevert is zeer interessant. Het vertelt iets over de manier waarop gemeenschappen, en individuen omgaan met hun eigen erfgoed en tradities. In het ideale geval kan een dergelijk stuk erfgoed ook zorgen voor verbinding tussen generaties. Het volgen hiervan vraagt om een bepaalde aanpak, het presenteren daarvan ook. Maar met de nieuwe media is het veel gemakkelijker geworden om alles vast te leggen en te delen.

Modeshow van de Krachtvrouwen 27 mei 2017, Museum Rotterdam. Foto: Nelson Rodrigues.

Het nieuwe verzamelen

In Griekenland zijn de grote musea met nationale kunstnijverheid collecties nog traditioneel ingesteld. Maar de jonge conservator die belast was met de opdracht voor de herinrichting van de kostuumopstelling vertrouwde me die avond bij het afsluitend diner toe dat ze heel erg geïnspireerd was. Maar of zoiets in haar museum zou lukken?

Museum Rotterdam verzamelt met Echt Rotterdams Erfgoed vooral mensen, gemeenschappen, fenomenen. De eerste 55 “collectiestukken” worden binnenkort gepresenteerd in het Jaarboek Echt Rotterdams Erfgoed. In dat boek worden de nieuw benoemde collectiestukken voorzien van een historische context met voorwerpen in de collectie van Museum Rotterdam. Een inspirerende connectie tussen de traditionele verzameling en deze nieuwe innovatieve manier van verzamelen.