Mooier dan de werkelijkheid

Voordat je een schilderij, tekening of foto als bron voor je onderzoek gebruikt, is het verstandig je eerst te verdiepen in de context waarin het werk vervaardigd is. De Larense Grietje Calis stond er bijvoorbeeld om bekend dat ze haar dracht graag verfraaide als ze poseerde.

In Gooise streekdracht

Margareta (Grietje) Calis-Zwanikken kwam uit Laren. Ze leefde van 1868 tot 1927. Grietje droeg de Gooise streekdracht, zoals die onder meer in Laren, Blaricum, Eemnes en Soest voorkwam. Kenmerkend bij deze dracht is de zogenoemde ‘vierkante muts’, gedragen over een zilveren of gouden oorijzer. De muts heeft een lange voorstrook die omhoog gespeld werd waardoor het vierkante silhouet ontstond.

Het Gooi was vanaf de jaren tachtig van de negentiende eeuw geliefd bij de kunstenaars van de Haagse School en hun navolgers. Ze portretteerden verschillende lokale bewoners in hun streekdracht. Grietje Calis was een welwillend model. Ze poseerde in het begin van de twintigste eeuw voor verschillende kunstenaars, zoals Martinus van Regteren Altena, Wally Moes en Johan Cohen Gosschalk.

Creatieve invulling

Grietje was creatief en paste de Gooise dracht aan haar eigen smaak aan. Zo droeg ze haar halssnoer soms achterstevoren. Op een aantal schilderijen is te zien dat ze de gouden sluiting die in de nek hoort, aan de voorzijde draagt.

Grietje Calis-Zwanikken en haar man Gijsbert Calis, gefotografeerd op het Museumplein in Amsterdam, tijdens het Klederdrachtenfeest op 12 september 1913.

Dikwijls poseerde ze ook met gouden hangers aan de uiteinden van haar oorijzer. Dergelijke hangers werden in andere plaatsen als mutsenbellen in de voorstrook van de muts gehangen. Voor zover bekend zijn ze behalve door Grietje Calis door niemand bij de Gooise vierkante muts gedragen.

De verleiding is groot om na al die jaren te concluderen dat Grietjes draagwijze standaard was voor vrouwen uit het Gooi. Niets is minder waar. Dit voorbeeld maakt op heldere wijze duidelijk dat het gebruik van visuele bronnen, zoals schilderijen, nooit op zich zelf kan staan.

Meer lezen over streekdrachten in het Gooi?

Lees de publicatie  'Mooi van lijn en kleur': de verdwenen streekdrachten van Eem tot Vecht / Livia van Eijle & Alie Klap. - Naarden : Stichting Tussen Vecht en Eem, 2008.