Spiritueel en modieus: Hoe mondmaskers al eeuwenlang gedragen worden in het Midden-Oosten

Mondmaskers: wel of geen mondmaskers is momenteel een dagelijks issue. Toch worden deze mondbeschermingen in veel landen steeds meer genormaliseerd en zijn ze een onderdeel van het dagelijkse leven geworden.

Volgens Vogue is het mondkapje ‘het modesymbool van 2020’en heeft het nu zowel een medisch als een esthetisch doel. Maar mondmaskers hebben al langer een medische en esthetische rol in Oost-Azië en het Middel-Oosten. Bijvoorbeeld in Oost-Aziatische landen zoals China, Japan en Zuid-Korea draagt men mondmaskers om zichzelf te beschermen tegen vervuilende stoffen. Japanners dragen mondmaskers ook in de winter tegen de kou, voor veel Japanse vrouwen is het dragen van mondmaskers een accessoire geworden. Dat geldt ook voor het dragen van een  “penam” en “yashmak” in het Midden-Oosten.

afb. 1: Zoroastrische priesters met penam. Bron: Instagram @zoroastrian.wisdom

Bescherming van het heilige vuur

De ‘penam’ is een historische variant van mondbescherming. Deze witte linnen stof wordt met name gedragen door gelovigen van de (Perzisch-)inheemse religie, het Zoroastrisme, ook wel een van de oudste levende religieuze tradities ter wereld. Het wordt gedragen om hygiënische redenen, maar vooral ook uit respect voor het vuur. De doeken worden gedragen door Zoroastrische priesters tijdens een vuurritueel.

Het heilige vuur (ook wel: âtash) is het symbool voor zuiverheid en mag niet aangetast worden door de adem van de mens. Het dragen van een penam zou het vuur daarom ook reinigen. Naast dergelijke ceremonies worden penam’s ook gedragen tijdens het gebed op een begrafenis om niet besmet te worden, bijvoorbeeld door virussen of ziektekiemen.

afb. 2: Persepolis, een Mede geeft zijn verslag aan de koning Darius (550 BC- 478 BC). Uit respect en traditie legde zijn hand voor zijn mond. Nationaal Museum Iran.

Tegen een slechte adem

Waar de traditie vandaan komt is niet geheel duidelijk. Volgens overleveringen wordt beweerd dat de traditie voortkomt uit het Achaemenidische hof, het koningshuis van het oud-Perzisch Rijk (559-330 v. Chr.) De bemanning van de koning was verplicht om hun mond en neus met een mondmasker te sluieren tegen hun slechte adem!

afb. 3: Halide Edip, een Turkse romanschrijver, nationalistische en politiek leider voor vrouwenrechten met Yashmak, bron: Wikipedia.

Mondmaskers, hijab en traditie

In het Ottomaanse rijk bedekten moslimvrouwen hun mond met een dunne stof samen met hun hoofdoek, die alleen de ogen open laat. Die dunne stof heet “yashmak” of “yachmak” in het Frans. Net als vele andere mode items, werd de Yashmak ook door andere culturen overgenomen.

Vandaag de dag wordt de yashmak in het noordwesten en noordoosten van Iran door Azeri en Turkmeense vrouwen gedragen, en ook in Isfahan, het centrum van het land, door Armeense vrouwen. Het lijkt zelfs dat het dragen van yashmak bij Azeri, Turkmeense en Armeense vrouwen in Iran meer een traditie is geworden dan het dragen van een hijab.

afb. 4: Ook nu zien we esthetische mondbedekkingen, zoals deze variant van Karim Adduchi – speciaal gemaakt voor de expo the new normal. Foto: Almicheal Fraay

#STAY SAFE MET GOEDE ADEM!