Upgrade je lichaam, science-fiction of nieuwe mode?

Een kledingstuk dat kan communiceren, aaien of een glas wijn voor je inschenkt? Dit klinkt als een scène uit een absurdistische sci-fi film, maar niets is minder waar. Technologie en mode worden steeds vaker met elkaar verbonden. Het tegenwoordige straatbeeld schetst de invloed van nieuwe technologieën en dataficatie op de huidige maatschappij.

Door de opkomst van mobiele telefoons, smartwatches en andere draagbare technologie, zijn we digitale techniek steeds dichter op ons natuurlijke lichaam gaan dragen. Ook vinden er ontwikkelingen op het gebied van mode en technologie plaats, ontwerpers zoals Ying Gao, Pauline van Dongen en Anouk Wipprecht werken met draagbare tech, de intersectie van mode en technologie. Deze mode maakt het mogelijk om de drager meer functies te geven, en schept de suggestie dat een futuristisch posthumaan bestaan dichtbij is.

Communicerende kleding

De draagbare tech ontwerper Ying Gao mengt kunst, architectuur, media design, urban design en antropologische studies om te reflecteren op onze perceptie van kleding [1]. In de collectie Possible Tomorrows, wordt er met de functie van kleding gespeeld. Kledingstukken worden namelijk vaak beschouwd als een beschermende sociale barrière. Echter, wordt met dit werk de menselijke neiging om niet gewilde en onbekende gedragingen te vermijden, centraal gesteld [1]. Het werk Possible Tomorrows bestaat uit zowel een uitrusting van traditionele materialen, zoals witte nylon mesh en garen, als PVDF garen, thermoplastic en elektronische apparatuur [1]. Een eigenaardige eigenschap van de jurken van Gao is de mogelijkheid om het kledingstuk met een vingerafdruk te triggeren door de vingerscanner te gebruiken, gesitueerd rondom de nek van de drager [1]. Wanneer de jurk onbekende vingerafdrukken signaleert, verwelkomt het kledingstuk de kijker door te draaien en te slingeren op een esthetische wijze [1].

Possible Tomorrows benadrukt dat in dit geval een kledingstuk geen beschermend schild vormt, integendeel, de jurk wordt gestimuleerd door onbekende impulsen. Gao heeft benoemd dat de kledingstukken anti-veiligheid objecten worden, waarmee de ontwerpster één van de functies van kleding, ondermijnt [1]. Wat opmerkelijk is aan het werk van Ying Gao, en andere ontwerpers die werken met draagbare technologie, is dat kledingstukken een invloed kunnen hebben op het menselijk lichaam. In het werk van Gao is te zien dat de jurken het gedrag van de drager kunnen beïnvloeden op een sociaal niveau, de jurk communiceert met vreemden. Hoewel het werk van Gao meer gezien kan worden als draagbare kunst, is er toch belang bij om te reflecteren op hoe draagbare technologie, zoals de Apple Watch, zich verhouden tot het lichaam en welke effecten dit voor de drager kan hebben.

Ying Gao, Jurk uit collectie Possible Tomorrows, 2017.

Ying Gao, Detail jurk uit de collectie Possible Tomorrows, 2017.

Beïnvloeden van de drager

Niet alleen Gao speelt met de functie van kleding, ook Nederlandse ontwerpers zoals Pauline van Dongen en Anouk Wipprecht werken op de grens van mode en technologie. In het werk Issho wil van Dongen de drager aanmoedigen om stil te staan bij het nu [3]. Issho, een jas van denim, is een wearable die de drager een streling op de bovenrug geeft [3]. Net zoals de jurken van Gao, reageert de jas op het gedrag van de drager. Issho reageert op intieme aanrakingen en herhaalt deze ervaringen uit het dagelijks leven [3]. Op deze wijze fungeert de denim jas als een herinnering om niet met altijd met de toekomst bezig te zijn, maar om in het heden te leven [3]. De functie van het kledingstuk beperkt zich niet alleen tot bescherming, maar heeft ook toegang tot de psyche. Issho wilt graag de gedachten of staat van de drager beïnvloeden en heeft dus door technologie, een extra functie verkregen.

The Drinkbot Dress

Ook ontwerper Anouk Wipprecht is geïnteresseerd in de fysieke en psychologische relatie met kleding [4]. Wipprecht speelt, net zoals Gao en van Dongen, met de functie van kleding. Het project Drinkbot Dress laat zien dat praktische toepassingen, zoals het inschenken van drank met behulp van kleding, vragen oproept. Wat kan technologie voor mode betekenen? Welke functies willen we onze kleding geven?

Pauline van Dongen, Issho, 2017, Fotograaf: Angelique Stapelbroek.

Futuristisch scenario of de nabije toekomst?

De kledingstukken van Gao en Wipprecht kunnen worden gezien binnen de context van avant-garde fashion, het zijn experimentele ontwerpen. Eén ontwerper die in hetzelfde veld opereert, is Hussein Chalayan [2]. Zijn oeuvre wordt ook gezien als een kritiek op de samensmelting van kleding en technologie en onderzoekt de manier waarop onze lichamen gekleed kunnen worden [2]. Hoewel er al draagbare kleding op de markt is, zoals sportkleding met ingebouwde technologie, roept de nauwe verbinding van het lichaam en technologie verschillende ethische, politieke en praktijkgerichte vragen op. Een voorbeeld hiervan is dat onderzoek uitwijst dat het lichaam het elektrisch vermogen van ingebouwde technologie zou kunnen verstoren [2]. Daarnaast, is het nog maar de vraag of technologie, dicht op licht gedragen, geen gezondheidsrisico's met zich meedraagt. Een punt van aandacht in relatie tot de posthumane conditie, is dat met de komst van wearables, dit soort kleding alleen toegankelijk zou kunnen worden voor de rijken, vanwege de exclusiviteit van de gebruikte materialen. In dit geval, zouden posthumane capaciteiten, of de aanloop hiervan in de vorm van draagbare technologie, voor een grotere (zichtbare) sociale hiërarchie kunnen zorgen.

Anouk Wipprecht, Drinkbot Dress, 2016.

Technologie meer dan tweede huid

Om het kort samen te vatten, de werken van Gao, van Dongen en Wipprecht laten zien dat kleding veel functies kan hebben. De werken geven stof tot nadenken over hoe kleding als upgrade zich kan manifesteren in onze samenleving. Deze mode laat dus, zoals het de titel van Gao’s werk al zegt een mogelijk futuristisch beeld zien, a possible tomorrow.

Mogelijke toekomstbeelden zullen ook te zien zijn bij de tentoonstelling Body Control van Museum Arnhem. Body Control laat recent sieraad- en modeontwerp van meer dan 100 internationale vormgevers en kunstenaars zien. De expositie stelt actuele maatschappelijke kwesties rondom de maakbaarheid en grenzen van het menselijk lichaam centraal. De tentoonstelling is verdeelt in drie hoofdthema’s Menselijk, Buitenmenselijk en Bovenmenselijk, en focust zich ook op updgrading van het lichaam. Het werk Issho door Pauline van Dongen en kleding van Anouk Wipprecht zijn ook in de tentoonstelling te zien. De expositie Body Control is van 1 november tot en met 26 januari te zien in De Kerk, de tijdelijke presentatieruimte van Museum Arnhem.

Noten:

[1] Fenina Acance, Interactive Clothing with Fingerprint Recognition Technology by Ying Gao, Yellowtrace, yellowtrace.com.au/possible-tomorrows-fashion-technology-ying-gao/.
[2] N. Barile en S. Sugiyama, Wearing Data: From Mcluhan’s ‘Extended Skin’ to the Integration between Wearable Technologies and a New Algorithmic Sensibility, (Fashion Theory - Journal of Dress Body and Culture, 2018).
[3] Pauline van Dongen, Issho, Pauline van Dongen, paulinevandongen.nl/project/issho/.
[4] Anouk Wipprecht, About, Anouk Wipprecht Fashiontech, anoukwipprecht.nl/about-me-shift#bio.

Aanbevolen literatuur:

Quinn, Bradley. “Technology and Future Fashion: Body Technology for the Twenty-First Century.”
The Handbook of Fashion Studies, edited by Sandy Black, et. al., Bloomsbury Academic, 2013, pp. 431-435.
Wissinger, Elizabeth. “Wearable Tech, Bodies, and Gender.” Sociology Compass, 11:11, 2017.