Twee must-have boeken die een kijkje geven in Marie Antoinette's garderobe

Eigenlijk zou iedereen die iets met mode- of kostuumgeschiedenis doet, Frans moeten kunnen lezen vooral ook omdat veel van de interessantste boeken niet worden vertaald. Daarom een waarschuwing: de boeken in deze recensie zijn uitsluitend in het Frans verkrijgbaar! Maar misschien een aanmoediging om het weggezakte school Frans op te halen, want ze zijn alle twee fascinerend!

Dans la garde-robe de Marie-Antoinette, 2018.

M. da Vinha, Dans la garde-robe de Marie-Antoinette, 2018

In mei van dit jaar verscheen dit erg mooi vormgegeven en uitbundig geïllustreerde boekje. Historicus en auteur Mathieu da Vinha is al jaren werkzaam bij het Centre de Recherche du Château de Versailles en heeft de nodige publicaties over het kasteel, zijn bewoners, de hofhouding en het personeel op zijn naam staan. Tijdens nieuw onderzoek stootte hij bij toeval op een ongepubliceerde lijst van de aankopen die voor Marie Antoinettes garderobe in 1771 zijn gedaan. Dit overzicht bevindt zich in de boedelbeschrijving van de overleden Gabrielle Amable de Noailles, hertogin de Villars die van april 1770 tot september 1771 ‘dame d’atours’ was van -toen nog kroonprinses- Marie Antoinette. Een ‘dame d’atours’ zorgde, zoals de titel aangeeft, voor de opsmuk c.q. de kleren en accessoires: bestelde de stoffen, japonnen en hofkleding, hield de boekhouding hieromtrent bij en betaalde de rekeningen. Omdat de jaarlijkse toelage voor de leden van het Franse koninklijke huis veelal niet toereikend was, verkocht de ‘dame d’atours’ vermaakte en verouderde kledingstukken ter aanvulling van het budget. Zij gaf leiding aan een ‘première femme des atours’ die de garderobe onderhield en verzorgde, naast twee vrouwen voor het vouwen en strijken, twee knechten en een loopjongen. De laatste bracht iedere ochtend zorgvuldig afgedekte manden met daarin alle kleren en toebehoor voor de dag en avond naar de privé vertrekken van Marie Antoinette. De hertogin de Villars was sinds Marie Antoinettes huwelijk hiervoor verantwoordelijk en heeft dus aan het begin van de mode carrière van deze beroemde koningin gestaan. Dat maakt de 246 aankopen tellende lijst zo fascinerend, omdat we kunnen zien hoe Marie Antoinette zich in het prille begin aan het Franse hof kleedde. De portretten en modeprenten maken heel inzichtelijk hoe haar garderobe er feitelijk uit gezien zal hebben. Genieten dus voor alle Marie Antoinette fans!

ISBN: 978-2-7118-7124-7, € 24,90 (o.a. op www.rmngp.fr & www.amazon.fr)

Gazette des Autours de Marie Antoinette, 2006.

Gazette des atours de Marie-Antoinette, 2006

Na het lezen van het bovenstaande boek, is dit eigenlijk een must. Het is de facsimile uitgave -in folio- van het 43 pagina’s tellende ‘schrift’ of Gazette waarin ‘dame d’atours’ Geneviève de Gramont, gravin d’Ossun alle aankopen voor Marie Antoinette’s garderobe in 1782 heeft genoteerd én voorzien van kleine stofstalen. In dezelfde band van de publicatie uit 2006 bevindt zich ook een 44 pagina’s tellend, zorgvuldig geïllustreerd boekje waarin de stoffen worden besproken, het proces van aankoop en ook hoe de stoffen in de ingewikkeld samengestelde japonnen werden verwerkt. Hoewel niet op iedere bladzijde evenveel stofstalen zijn geplakt, geeft het bladeren door de facsimile met alle vlekken en b.v. restanten van uitgescheurde stalen toch een aparte sensatie. Inmiddels zijn we ook al weer 11 jaren verder en is de reputatie van Marie Antoinette en haar ‘marchande de modes’ Rose Bertin gevestigd. Beide zijn ver buiten het Franse hof bekend en iedere nieuwe creatie wordt door de modetijdschriften en kranten onder de loep genomen. Jammer genoeg is er een probleem met dit boek: het is uitverkocht en alleen nog tweedehands te vinden. Desondanks een aanrader!

ISBN: 978-2-7118-5110-2, oorspronkelijk € 30 (o.a. op www.amazon.fr of www.fnac.com)